“Vergankelijkheid vereeuwigd op een boerenbont bordje”, schreef Annemieke Vos over een foto die ik op instagram en twitter had geplaatst. Op de foto herkennen we tomatensoep op, inderdaad, een bord uit een boerenbontservies. Maker van de muurschildering is Lotte de Schouwer. “This too shall pass”, stond erop geschreven. Ik betrok het op de geschiedenis van het terrein, de voormalige Honigfabriek, waar onder meer tomatensoep gemaakt werd. De fabriek is al jaren geleden gesloten en het complex herbergt tal van kleine bedrijfjes en heel veel creativiteit. Maar woningbouw rukt op en het zal niet lang meer duren voor de slopershamer ook hier zal toeslaan.
[Lees meer…] overSoepstillevenMozes
Bijbelboek Exodus verhaalt over Mozes en hoe hij het volk van Abraham, na jaren van slavernij in Egypte naar het beloofde land leidde. Aangekomen bij de Rode Zee bleek dat een niet te onderschatten barrière. Maar Mozes strekte zijn hand uit, het water week uiteen en er ontstond een doorgang. Toen iedereen veilig aan de overkant was, sloot het water zich weer en werden de achtervolgende Egyptenaren verzwolgen.
[Lees meer…] overMozesCharles Grips en het kruisbeeld van Brakkenstein
Er was een tweet van een Romein voor nodig om mij in beweging te krijgen. De foto bij de tweet doet vermoeden dat hij Nijmegen kent, maar hier ook al weer wat jaren geleden vertrokken is.
Lange tijd heeft op de hoek van de Heyendaalseweg en de Houtlaan het kruisbeeld gestaan, zoals te zien is op de foto. Maar jaren geleden is het beeld een paar meter verplaatst en verdween bovendien de houten, vliegervormige kap. Ik ging er eens kijken en legde actuele foto’s naast de Romeinse. Direct vallen er verschillen op. Dit is helemaal niet het beeld van Charles Grips uit 1949, dit is een heel ander kruisbeeld. Kijk maar naar de handen en de voeten, naar de lendendoek en het haar.
Waardevol element
Op diverse plekken kwam ik vermeldingen van het kruisbeeld tegen, al dan niet voorzien van de naam Charles Grips. De meest prominente is op de website Kunst op straat in Nijmegen.
Ook in de wijkvisie Brakkenstein 2017, die de afdeling wijkmanagement van de gemeente Nijmegen in november 2010 schreef, is aandacht voor het beeld. Daarin staat onder meer te lezen dat het beeld een element is dat in de wijk Brakkenstein het Roomse leven zichtbaar maakt op straat. Even verderop lezen we: “Een bijzonder element in de wijk is ten slotte het kruisbeeld bij de entree van de wijk aan het hoekpunt van Houtlaan en Heyendaalseweg.”
Het beeld krijgt een plek op een lijst van waardevolle panden en elementen die behouden moeten worden.
Paters jezuïeten
Op 8 april 2019 figureert het beeld in een artikel in De Gelderlander, waarin de verkeersveiligheid op het kruispunt aan de orde komt. Mogelijk wordt het kruispunt een rotonde, overeenkomstig de wens van buurtbewoners én van de gemeente. Dat dat niet al eerder gebeurd is heeft een reden “Er is al eerder gekeken naar een rotonde, maar de Jezuïeten die toen nog het klooster bezaten, wilden dat het kruisbeeld bleef staan”, zegt verkeerswethouder Harriët Tiemens.
Deze wens van de paters jezuïeten lijkt haaks te staan op wat een kleine twee jaar eerder door Gerard Jansen in het Wijkblad Brakkenstein was geschreven. Toen al bleek het beeld van de foto vervangen door het beeld dat er nu staat. Het heeft er alle schijn van het er niet toe heeft gedaan wélk beeld er stond, maar dát er een beeld stond. En dat bijna niemand daar ooit goed naar gekeken heeft, laat staan het heeft onderzocht.
Bungelende arm
Op de voorkant van het Wijkblad Brakkenstein prijkt het beeld dat er nu staat. Jansen, die betrokken is geweest bij de plaatsing van dat beeld, schrijft over de geschiedenis, waarvoor hij onder andere sprak met pater Wim van Meijgaarden sss, die verbonden was aan de H. Sacramentsparochie in Brakkenstein. In de jaren ’50, zo schrijft Jansen, werd er voor het eerst een beeld op de hoek geplaatst, een beeld van keramiek. Het was gemaakt in de pottenbakkerij van Sint Joris in Beesel. Dat is een naam die we ook bij Charles Grips tegenkomen. Grips ontwierp namelijk voor die pottenbakkerij.
Het beeld had maar een beperkte houdbaarheid. Begin jaren ’80 was het dermate aangetast door regen en nachtvorst, dat er een arm afbrak, die nog enige tijd bleef bungelen aan een van de dwarshouten van het kruis.
Duits houtsnijwerk
In 1984 is het beeld vervangen door een houten beeld dat gemaakt is door een onbekende Duitse kunstenaar. Juist omdat dit beeld van hout was, werd ter bescherming het vliegervormige schild met het afdakje gemaakt. Toch had ook dit beeld niet het eeuwige leven. In 2014 werd het gedemonteerd en vervangen. Het beeld dat er nu staat, is afkomstig van de begraafplaats van de paters jezuïeten van het Berchmanianum. Nadat zij elders in Brakkenstein onderdak vonden, schonken ze het beeld aan de wijk en kwam het op de hoek van het kruispunt te staan. Ook van dit beeld is de maker onbekend.
Herbestemming op begraafplaats
Het houten beeld kreeg na een opknapbeurt een nieuwe plek: op de begraafplaats aan de Pastoor Wichersstraat in Brakkenstein. Vrij dicht naast een ander kruisbeeld van keramiek, inderdaad het beeld van de bungelende arm. Je zou verwachten dat dit dan het beeld is van Charles Grips. Maar dat blijkt niet juist. Het keramische beeld op de begraafplaats is gesigneerd. De naam is niet goed leesbaar. Maar het is zeker geen Charles Grips. Het jaartal 54 is wel leesbaar. Nu zou het beeld van Grips gemaakt zijn in 1949. Dus misschien is zijn beeld al na vijf jaar al vervangen.
O ja, wat betreft de foto van onze Romeinse vriend? Die bleek gewoon van Wikipedia geplukt.
Tegeltableau
In 2013 bestond de Radboud Universiteit, in 1923 opgericht als Katholieke Universiteit Nijmegen, 90 jaar. Al sinds de jaren ’70 bevinden alle instituutsgebouwen, de aula, de universiteitsbibliotheek en het Radboudumc zich op de campus Heyendaal. Maar bij de oprichting van de universiteit was dat anders. Bij het jubileum in 2013 ontstond het idee om die geschiedenis van de universiteit in de stad zichtbaar te maken. De keuze viel op tegels die het verhaal vertelden van die plek.
Samen met Bea Ros kreeg ik de vraag om de teksten te schrijven voor de tegels. Twee A4’tjes met informatie terugbrengen tot maximaal negentig woorden, waarin de essentie van elke plek verteld moest worden. Het was een eervolle opdracht en sinds de plaatsing kan ik niet langs een tegel lopen zonder er even bij stil te staan.
Het is leuk om te zien dat de tegels worden opgemerkt. Tegelijk is het ook opmerkelijk dat het hele verhaal relatief onbekend is. Vandaar dit bericht met een overzicht van alle plekken waar de tegels te vinden zijn.
1. Keizer Karelplein (voor het kantoor van ABN/Amro)
2. Wilhelminasingel 13 (voor het Karel de Grote College)
3. Molenstraat 37 (voor de kerk)
4. Hoek Muchterstraat/Snijderstraat
5. Van Schaeck Mathonsingel 4 (voor het kantoor van Dirkzwager)
6. Oranjesingel 42
7. Oranjesingel 3 (naast het kantoor van ING)
8. Sint Annastraat 22
9. Pater Brugmanstraat 45 *
10. Van Slichtenhorststraat (voor Piushove)
Op de tegel in de Pater Brugmanstraat dat Godfried Bomans aldaar Erik of het klein insectenboek schreef. Dit blijkt niet helemaal juist te zijn. Bomans begon hier weliswaar met het boek, maar het leeuwendeel schreef hij elders. In een mooi verhaal op Neerlandistiek.nl vertelt Jos Joosten waar Bomans Erik of het klein insectenboek heeft voltooid.
Schelpenpaadjes
Pas hoorde ik iets over een kunsthistoricus gespecialiseerd in de Middeleeuwen, die wees op de betekenis van Q8. Een letter en een cijfer, die als je ze op zijn Engels uitspreekt klinken als het land waar de olie vandaan komt. Kort daarop zag ik, op bezoek in Steyl op een van de luiken van het Missiemuseum een grote schelp. En ineens ging me een licht op, over de middeleeuwen en een ánder oliebedrijf.