Dorsoduro

Cultuur ligt voor het oprapen

  • Home
  • Dwarskijken
  • Muurmuseum
  • Poëzie
  • School en kunst
  • Contact

Op zoek naar Schwind (48): Querkucken nach Kirchen

12 maart 2023 door Peter Zunneberg Reageer

‘Mensen plaatste hij als nietige objectjes in de immense ruimte van de kerkgebouwen’, lezen we op de Wikipedia pagina over schilder Pieter Saenredam. Vandaar lijkt het een enorme stap naar Moritz von Schwind, Maar er is één werk dat aanleiding geeft om naar allebei (en andere schilders) van kerkinterieurs te kijken.

[Lees meer…] overOp zoek naar Schwind (48): Querkucken nach Kirchen

Categorie: architectuur, Dwarskijken, Op zoek naar Schwind, schilderkunst Tags: Emanuel de Witte, Gerard Houckgeest, Hendrick van Vliet, Johannes Bosboom, Max Emanuel Ainmiller, Moritz van Schwind, Pieter Saenredam

Muurmuseum: Caravaggio

3 maart 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Afgelopen najaar was ik een paar dagen in Rome. Hoog op mijn lijstje om te bekijken stond het beeld dat Gian Lorenzo Bernini maakte van de zalige Ludovica Albertoni  in de San Francesco a Ripa. Het was behoorlijk druk in de kerk. Later bedacht ik pas dat het dierendag was, de feestdag van de heilige Franciscus. Verderop in de straat zag ik street art met een hoofdrol voor een dier. En dat is plotseling actueel.

Guerny
C 215 noemt hij zich, de Franse street artist Christian Guerny. Hij schildert vooral portretten. Op zijn Instagrampagina komen we staatslieden tegen zoals Winston Churchill en Nelson Mandela, kunstenaars, onder wie Frida Kahlo, Salvador Dali en Pablo Picasso, maar ook fantasiefiguren als Yoda uit de Star Wars-saga. Guerny signeert zijn werk met een kubusachtig blokje met een C en de cijfers 2, 1, 5. In Rome zag ik op een geblindeerd raam achter tralies van zijn hand Caravaggio’s Jongen gebeten door een hagedis.  Het was geen plek om lekker te schilderen, dus het moet een stencil geweest zijn. En zelfs dat zal nog een hele toer zijn geweest om die daar netjes aan te brengen.

Straatverkoop
Die plek, achter die zware tralies, heeft wel iets ironisch. Naar het schijnt verkocht Caravaggio in het begin van zijn schilderscarrière zijn werk op straat. En juist daar komen we nu deze zwaar beveiligde afbeelding tegen. Of C 215 hiervan op de hoogte is geweest en er bewust mee heeft gespeeld, durf ik niet te zeggen. Ik zou denken van niet, hij heeft meer werken gebaseerd op Caravaggio.

Kardinaal
De jongen in de voorstelling maakt met zijn dikke vlezige lippen en de roos in zijn haren een wat verwijfde indruk. Het zou kunnen gaan om een travestiet die een rol heeft gehad in een van de feesten van kardinaal Francesco Maria del Monte, die tevens Caravaggio’s mecenas was. Er doen ook allerlei theorieën de rondte over de symboliek van de hagedis, maar het zou te ver voeren daar hier op in te gaan.

Jongen gebeten door een garnaal van Sofonisba Anguissola

Garnaal
Wat wel interessant is, is de mogelijke inspiratiebron voor het schilderij. Het zou namelijk gebaseerd zijn op een voorstelling van een jongen die gebeten wordt door een garnaal. In een houtskooltekening van circa 1554 zien we een jochie met een van pijn doordrongen gezicht, met een wat ouder meisje dat hem probeert te troosten. Maakster van de tekening is Sofonisba Anguissola. En wie meer over haar wil weten en van haar wil zien: in Rijksmuseum Twenthe is nog tot en met 11 juni een tentoonstelling aan haar gewijd.  







Categorie: Muurmuseum, schilderkunst, street art Tags: C 215, Caravaggio, Rome, Sofonisba Anguissola

Op zoek naar Schwind (47): Nereïden

27 februari 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Poseidon is de Griekse god van de zee. Maar voor Poseidon waren er al andere goden van de zee. Een van hen was Nereus. Zijn dochters heten Nereïden en daarvan had hij er nogal wat, zo’n vijftig is de schatting. Twee van hen hebben in ieder geval bekendheid gekregen: Thetis, die trouwde met Peleus en de moeder werd van Achilles en Amphitrite, die getrouwd was met Poseidon. De Nereïden waren in de 19e eeuw een geliefd onderwerp om te schilderen. Ook Moritz von Schwind verbeeldde hen.

[Lees meer…] overOp zoek naar Schwind (47): Nereïden

Categorie: Op zoek naar Schwind, schilderkunst Tags: Arnold Böcklin, Moritz von Schwind, Nic Jonk, Rafael

Dwarskijken: Pietà

18 februari 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Dwarskijken, Pietà, Michelangelo, Cesare Maggi

In januari 1989 moest ik als tweedejaars student kunstgeschiedenis kiezen tussen twee werkgroepen Middeleeuwen. Dat er een over sneeuwpoppen ging, vond ik dermate intrigerend, dat ik mijn keuze direct gemaakt had. We lazen De sneeuwpoppen van 1511 van Herman Pleij, over Dwonder van claren ijse en snee, een gedicht van 34 strofen van twaalf regels van de Brusselse stadsrederijker Jan Smeken. Het verhaalt over het sneeuwpoppenfestival dat in de strenge winter van 1511 in Brussel georganiseerd werd.
We kwamen erachter dat er op zowat elke straathoek een sneeuwpop had gestaan. Niet de stereotype drie bollen met een bezem, een hoed, een wortel en twee kooltjes. Nee, echt prachtig uitgewerkte en voor iedereen herkenbare thema’s, zoals ze ook in emblemataboeken voorkwamen. Ik moest eraan terug denken toen ik een schilderij van de Italiaans kunstenaar Cesare Maggi zag. En ik zal straks uitleggen waarom.

Wat ik mij vooral herinner van die sneeuwpoppen, is het wereldse thema van de zogenoemde vrouwenlisten. Judith die de vijandelijke legeraanvoerder dronken voert en onthoofdt. Jaël en Sisera met een vergelijkbaar verhaal en mijn favoriet, Aristoteles en Phyllis, over de grootste filosoof van de oudheid die zich door een jonge vrouw laat berijden alsof hij een paard, of toepasselijker een ezel was. Of er ook sneeuwpoppen met uitgesproken Bijbelse thema’s waren, staat mij minder helder voor de geest. Een Pietà-voorstelling, Maria met op haar schoot het dode lichaam van Christus, had zeker gekund. Maar misschien, bedenk ik nu, was het uit eerbied dat er voor dergelijke beelden geen plaats was.

De bekendste Pietà is waarschijnlijk wel die van Michelangelo in de Sint Pieter in Rome. De kunstenaar was pas 23 toen hij van een Franse kardinaal de opdracht kreeg om dit beeld te maken. In de voorstelling is Maria opvallend jeugdig, wat Michelangelo verklaarde als een gevolg van de onbevlekte ontvangenis. Michelangelo moet zelf ook zeer tevreden zeer geweest met het resultaat: het is naar verluidt  het enige beeld dat hij ooit gesigneerd heeft. In Milaan en Florence bevinden zich varianten van het beeld, waarbij me niet helemaal duidelijk is in welke volgorde de drie gemaakt zijn.
Waarom nu ineens die sprong van sneeuwpoppen naar de Pietà? Dat komt omdat me bij het zien van Maggi’s schilderij ook direct deze bewening van Christus door het hoofd schoot.

Cesare Maggi werd in 1881 geboren in Rome. Als 16-jarige ging hij in de leer bij een schilder in Livorno, maar al snel daarna verkaste hij naar Napels. Van grote betekenis voor zijn carrière was het zien in 1899 van een tentoonstelling van de Zwitserse schilder Giovanni Segantini, die gespecialiseerd was in berglandschappen, al dan niet met sneeuw. Dat is ook precies wat we zien in Maggi’s schilderij met de titel L’ombra (Serenità). Ombra is schaduw, serenità kun je vertalen als gemoedsrust, stilte, vrede en alles wat daar qua lading nauw aan verwant is. We zien een vrouw geknield zitten in een sneeuwvlakte. De gevouwen handen doen vermoeden dat ze bidt. Voor wie of waarom vertelt het schilderij niet expliciet. Toch is dat heel duidelijk, als je het eenmaal ziet. De bergketen links in de achtergrond , vertoont het profiel van een lichaam van een liggende man, de hoogste top is het hoofd met een ogen en een open mond.

Dan blijkt ook dat we die titel schaduw niet letterlijk moeten nemen. Hier geen donkere contouren omdat iets of iemand zonlicht blokkeert. Het gaat hier om een schaduw in de tijd. Op de Italiaanse wikipediapagina over Maggi lezen we dat zijn repertoire bestond uit makkelijk te begrijpen berglandschappen en dat zijn werk niet de diepe spiritualiteit heeft, die we kennen van Segantini. Maar dit schilderij heeft wel degelijk een diepere, spirituele betekenislaag. Hier heeft Maggi precies weergegeven, wat Michelangelo ruim vierhonderd jaar eerder al deed: een moeder die haar gestorven zoon beweent.

Categorie: beeldhouwkunst, Dwarskijken, schilderkunst Tags: Cesare Maggi, Michelangelo

Op zoek naar Schwind (46): Gustav Klimt

2 februari 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Gustav Klimt was acht jaar oud toen Moritz von Schwind in 1871 overleed. De beide schilders zullen elkaar dus nooit ontmoet en gesproken hebben. Maar er is wel een link tussen hun werk: beide schilderden ze componist Franz Schubert aan de piano.

[Lees meer…] overOp zoek naar Schwind (46): Gustav Klimt

Categorie: Op zoek naar Schwind, schilderkunst Tags: Franz Schubert, Gustav Klimt, Moritz von Schwind

Volgende »

Categorie

  • architectuur
  • beeldhouwkunst
  • Chronogram
  • Dwarskijken
  • erfgoed
  • film
  • fotografie
  • Jaar van het boek
  • Kunstcolumn
  • literatuur
  • Muurmuseum
  • muziek
  • omgevingskunst
  • Op zoek naar Schwind
  • poëzie
  • schilderkunst
  • School en kunst
  • stedenbouw
  • street art
  • tekenkunst

Trefwoorden

Adolf Friedrich von Schack Amersfoort Amsterdam anoniem Arnhem Berlijn Den Bosch Den Haag Deventer Doetinchem Dordrecht Eindhoven Enschede Franz Schubert Gent Gorinchem H.H. ter Balkt Harderwijk Hengelo Ida Gerhardt Ingmar Heytze Jaap Robben Jules Deelder Leeuwarden Leiden Maastricht Michelangelo Middelburg Moritz von Schwind München Naarden Nijmegen Nunspeet Rome Rotterdam sonnet stadsdichter Tilburg Utrecht Venetië Venlo Watou Wenen Willem Wilmink Zutphen

Alle trefwoorden

Copyright Dorsoduro © 2023 · Log in