Dorsoduro

Cultuur ligt voor het oprapen

  • Home
  • Dwarskijken
  • Muurmuseum
  • Poëzie
  • School en kunst
  • Contact

Verminder

10 februari 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Meisje met de parel, Johannes Vermeer

Citius, altius, fortius is de officiële slogan van de olympische beweging. Sneller, hoger, sterker. Deelnemers worden uitgedaagd hun limieten te verleggen. Maar inmiddels gaat het in de sport vooral om meer, meer, meer. En meer is niet per se de sportieve winst. Nee, waar het echt om gaat, is de financiële winst. Ook buiten de sport wordt het fenomeen meer en meer zichtbaar. Neem de museumwereld waar de bezoeker verleid wordt met meer, meer, meer. Zoals bij het Rijksmuseum, waar vandaag de grootste Vermeer-tentoonstelling ooit opent.

Alle schilderijen van Johannes Vermeer onder één dak, dat is een prestatie van wereldformaat. Het gaat om 27 of 28 werken, daarover lopen de berichten uiteen. De tentoonstelling is te zien van 10 februari tot en met 4 juni, 114 dagen, zestien weken. Klein smetje is dat al na zeven weken een van de absolute blikvangers, Meisje met de parel, terugkeert naar het Mauritshuis.

In 2015 trok De late Rembrandt ruim 520.000 bezoekers, waarbij zo’n twee derde afkomstig was uit het buitenland. Ik zou niet verbaasd zijn als die bezoekcijfers dit keer worden overtroffen, alleen voor Vermeer. Het veel kleinere Mauritshuis ontvangt jaarlijks tussen de 400.000 en 500.000 bezoekers. Ook van hen is vermoedelijk een groot deel van over de grens. Het museum wil hen, als op 1 april het toeristenseizoen begint, niet teleurstellen. En daarom moet Meisje met de parel terug.

Enkele maanden geleden was het uitgerekend dit schilderij waaraan activisten van Just stop oil zich vastlijmden. Vanuit de museumwereld was er heel weinig begrip voor de actie. Wat had kunst te maken met fossiele brandstof was een van de vragen, waarmee directies het publiek voor hun zaak hoopten te winnen. Het antwoord op die vraag blijkt nu te zijn: meer dan men in november wilde erkennen.

Op 22 februari 2020, aan de vooravond van corona betoogde Meta Knol, toen nog directeur van De Lakenhal in Leiden, in NRC dat het organiseren van blockbuster-tentoonstellingen voor veel musea niet langer haalbaar was. Te veel inspanning en te hoge lasten, zonder de zekerheid dat dat alles wordt terug verdiend. Het lijkt wel alsof we dat, nu alles na corona weer min of meer normaal is, al weer vergeten zijn. Knol belichtte de kwestie vanuit het perspectief van de musea. Maar ook het klimaat is erbij gebaat als musea stoppen met blockbusters.

Natuurlijk is het een once-in-a-lifetime kans om alle schilderijen van Vermeer bij elkaar te zien. En uiteraard gun ik alle bezoekers een onvergetelijk bezoek aan het Rijksmuseum. Maar misschien is dit ook het moment om te stoppen met meer, meer, meer. Al was het maar om te voorkomen dat generaties na ons het moeten stellen met minder, minder, minder.

Categorie: Kunstcolumn Tags: Amsterdam, Johannes Vermeer

Muurmuseum: Alma’s Amstelstation

26 januari 2023 door Peter Zunneberg Reageer

In de hal van het Amstelstation in Amsterdam maakte Peter Alma twee grote muurschilderingen over de spoorwegen

Een station is doorgaans een plek waar je haast hebt. Om je trein te halen of, als je net gearriveerd bent, om op tijd op je afspraak te zijn. Zelden neem je de tijd om eventueel aanwezige kunst aandachtig te bekijken. Tenzij je flink wat tijd hebt om over te stappen, zoals mij in Basel ooit overkwam. Maar op station Amsterdam Amstel zal daar geen sprake van zijn. De laatste keer dat ik er was, nam ik in de stationshal snel wat foto’s van de twee grote muurschilderingen. En die geven stof tot nadenken.

Peter Alma
Allereerst over de maker, Peter Alma. Alma werd in 1886 geboren in Nederlands-Indië, volgde tussen 1904 en 1906 zijn opleiding aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag en in de daaropvolgende zeven jaar aan de Académie Humbert in Parijs. Daar maakte hij kennis met Piet Mondriaan met wie hij hecht bevriend raakte. Alma werkte nog mee aan de oprichting van kunsttijdschrift De Stijl, maar in plaats van de gelijknamige kunststroming had de avant-garde kunst en het revolutionaire elan van Moskou zijn belangstelling. In 1921 woonde hij de 3e Communistische Internationale bij en kwam hij in contact met Kazimir Malevich, Vladimir Tatlin en El Lissitzky. Alma’s ideaal was om met zijn kunst de klassenstrijd van dienst te zijn.

Amstelstation
Begin jaren ’30 besluit men om in Amsterdam, na het Centraal Station en Muiderpoort, een station te bouwen om zo de almaar toenemende reizigersstroom beter te kunnen reguleren. Tussen 1937 en 1939 werd aan de spoorlijn van Amsterdam Centraal naar Utrecht het Amstelstation gebouwd. Een van de architecten was Cornelis van Eesteren, die gedurende enige jaren nauw betrokken is geweest bij De Stijl en die mogelijk uit die tijd Peter Alma kende.

Verbinding
Voor zijn muurschilderingen koos Alma twee thema’s: verbinding en technische vooruitgang. In de voorstelling over verbinding, zien we centraal enkele treinen in een soort V-vorm en met de neus richting drie wielen. Links daarvan heeft Alma een landschap met bergen, palmen en enkele oosters aandoende gebouwen geschilderd, terwijl rechts een meer stedelijke omgeving getoond wordt. In die stad springen direct de Eiffeltoren en het Empire State Building in het oog. Ook de Notre Dame en mogelijk de Sint Pieter zijn hier te zien. Het geeft de voorstelling internationale allure. Maar ook Nederland ontbreekt niet. Er staan een molen, twee torens – van de Dom in Utrecht en van de Westerkerk in Amsterdam – het karakteristieke profiel van de Beurs van Berlage.
Links zien we een gebouw dat zeer waarschijnlijk de Hagia Sophia in Istanboel is en een gebouw dat evengoed de Basileus kathedraal in Moskou als een drietal boeddhistische stoepa’s kan zijn.

Brug
Behalve de gebouwen rechts heeft Alma daar ook nog een boot en  een brug geschilderd. En het is die brug die door zijn vorm de aandacht trekt. Het is namelijk de combinatie van een cantilever- en een boogbrug. Er is voor zover ik kan nagaan maar één bekende brug met die vorm, en dat is de Pont de Quebec in Canada. Van Alma is niet bekend dat hij ooit naar Canada is gereisd, mar het kan zijn dat hij zich op afbeeldingen heeft gebaseerd. Het is ook goed mogelijk dat de brug aan zijn verbeelding is ontsproten en dat zegt dan weer iets over de afgebeelde gebouwen.  Met de oosterse gebouwen links, het Empire State Building en misschien dus ook de brug rechts, heeft Alma een verbinding willen leggen met andere werelddelen, zelfs als die via de trein niet bereikbaar waren

Vooruitgang
Dan de andere voorstelling, die van de technische vooruitgang. We zien centraal een groepje mannen onder een wereldbol. Links en rechts achter mannen is een aantal treinen zichtbaar en in de voorgrond zien we een opstelling van machines. De opstelling van die treinen en de wereldbol heeft Alma zo gemaakt, dat bij heel snelle blik het beeld blijft hangen van een grote vogel die zijn vleugels uitslaat. De locomotief rechts vooraan is de Arend, de eerste trein die ooit in Nederland reed tussen Amsterdam en Haarlem.

Grondleggers
Het groepje mannen zouden ingenieurs zijn. Daar heb ik mijn twijfels bij. Ondanks het thema technische vooruitgang, dat wordt geïllustreerd met de machines vind ik niet dat de mannen veel technisch uitstralen. De man rechtsvoor heeft een papier in zijn hand dat eerder een officiële akte lijkt te zijn dan een bouwtekening. Daarbij vind ik de mannen door hun kleding een heel ouderwetse indruk wekken, eerder 19e-eeuws dan eigentijds. Het lijken me eerder de grondleggers van de Nederlandse Spoorwegen dan de mannen die aan het eind van de jaren ’30 zorgen voor technische vooruitgang. Een aanwijzing daarvoor zou bovendien kunnen zijn dat de voltooiing van het Amstelstation gelijk viel met het eeuwfeest van de spoorwegen in Nederland. Overigens bestond de Nederlandse Spoorwegen toen pas één jaar, nadat in 1938 diverse spoorwegmaatschappijen waren gefuseerd.

Blauwe Engel
En dan is er nog iets dat me niet loslaat. In de voorstelling van de verbinding staan diverse treinen afgebeeld. De blauwe linksvoor heeft veel weg van de Blauwe Engel die vroeger op het zogenaamde Miljoenenlijntje in Zuid-Limburg reed en waar ik ook nog wel eens in gezeten heb. Alleen reed die Blauwe Engel pas sinds 1954, dus die kan Alma in 1939 niet geschilderd hebben. Misschien zijn er treinliefhebbers die dit raadsel kunnen ophelderen.

Muurmuseum, Peter Alma, Amstelstation, Amsterdam

Categorie: Muurmuseum, schilderkunst Tags: Amsterdam, Peter Alma

Poëzie (680): Vondel

3 februari 2022 door Peter Zunneberg

Poëzie, straatpoëzie, gedicht, Joost van den Vondel, Amsterdam

Gedicht van Joost van den Vondel
Gevonden door Rembrandt’s Room in het Vondelpark in Amsterdam

Categorie: poëzie Tags: Amsterdam, Joost van den Vondel

Dwarskijken: Gouden bocht

19 september 2021 door Peter Zunneberg Reageer

Dwarskijken, Gerrit Berckheyde, Jo Crepain, Amsterdam, Nijmegen

Gerrit Berckheyde was een schilder en tekenaar van stadsgezichten. 350 jaar geleden schilderde hij Gezicht op de Gouden Bocht in de Herengracht. Soms wordt aan de titel toegevoegd ‘vanuit het oosten’. Loop je in Amsterdam door de Vijzelstraat richting Keizersgracht en Prinsengracht, dan zie je als je de Herengracht oversteekt aan je rechter hand de gouden bocht. Het moet ochtend zijn. De voorgevels van de huizen aan de zuidzijde van de gracht liggen in de schaduw, terwijl het zonlicht van de licht gestucte zijgevels af spat. In 1663 werden hier de eerste herenhuizen gebouwd, maar de meeste dateren van enkele jaren later, tussen 1667 en 1672. Dit schilderij dateert van 1671-1672. Het kan niet anders dan dat vrij snel na de voltooiing van het werk de gaten in de huizenrij gevuld waren. Dat bevestigen andere schilderijen van Berckheyde. Hij schilderde de bocht nog drie keer, onder meer in 1672 vanuit een andere hoek en in 1685 nogmaals vanuit dit perspectief. Overigens schilderde Berckheyde niet helemaal naar waarheid: de bomen die er op de gracht stonden liet hij weg.
In Nijmegen ligt het Limos-terrein. In het begin van de twintigste eeuw werden hier drie kazernes gebouwd, de Krayenhoffkazerne, de Snijderskazerne en de Prins Hendrikkazerne. Na de Tweede Wereldoorlog huisvesten de drie kazernes de Luchtmacht Instructie en Militaire Opleidingen School. Toen die aan het eind van de eeuw verhuisde, werd het terrein bestemd voor woningbouw. Een deel van de bestaande bebouwing werd herbestemd. De Vlaamse architect en stedenbouwkundige Jo Crepain tekende voor de nieuwbouw. Van zijn hand is de rij met woonblokken die aan een zijde is voorzien van een wit gestucte liftschacht. Als de zon rond de middag gunstig staat, weerkaatsen zij het zonlicht. Anders dan bij Berckheyde zijn bomen hier prominent aanwezig. Maar wat precies hetzelfde is, is de licht gebogen lijn langs de witte vlakken. De gouden bocht in Amsterdam ontleent zijn naam aan de rijkdom van de nieuwe bewoners in Berckheydes tijd. Terwijl het toch de zon is, die de bocht echt verguldt, toen en nu

Categorie: architectuur, Dwarskijken, schilderkunst Tags: Amsterdam, Gerrit Berckheyde, Jo Crepain, Nijmegen

Poëzie (597): Shaffy

21 maart 2021 door Peter Zunneberg

Poëzie, songtekst

Eerste regel van Sammy, songtekst van Ramses Shaffy
Gevonden door Marjolein Marreveld op de Veemkade in Amsterdam

Categorie: poëzie Tags: Amsterdam, Ramses Shaffy

Volgende »

Categorie

  • architectuur
  • beeldhouwkunst
  • Chronogram
  • Dwarskijken
  • erfgoed
  • film
  • fotografie
  • Jaar van het boek
  • Kunstcolumn
  • literatuur
  • Muurmuseum
  • muziek
  • omgevingskunst
  • Op zoek naar Schwind
  • poëzie
  • schilderkunst
  • School en kunst
  • stedenbouw
  • street art
  • tekenkunst

Trefwoorden

Adolf Friedrich von Schack Amersfoort Amsterdam anoniem Arnhem Berlijn Den Bosch Den Haag Deventer Doetinchem Dordrecht Eindhoven Enschede Franz Schubert Gent Gorinchem H.H. ter Balkt Harderwijk Hengelo Ida Gerhardt Ingmar Heytze Jaap Robben Jules Deelder Leeuwarden Leiden Maastricht Michelangelo Middelburg Moritz von Schwind München Naarden Nijmegen Nunspeet Rome Rotterdam sonnet stadsdichter Tilburg Utrecht Venetië Venlo Watou Wenen Willem Wilmink Zutphen

Alle trefwoorden

Copyright Dorsoduro © 2023 · Log in