Dorsoduro

Cultuur ligt voor het oprapen

  • Home
  • Dwarskijken
  • Muurmuseum
  • Poëzie
  • School en kunst
  • Contact

Muurmuseum: Bode

28 maart 2023 door Peter Zunneberg

Stroke 3037, muurschildering van Luuk Bode in de Koningsveldestraat in Rotterdam

Dit weekend was ik in Rotterdam, bij galerie Untitled in de Koningsveldestraat. De galerie zit in een oud schoolgebouw en op de eerste verdieping schijnen kunstenaarsateliers te zijn. Maar daar kwam ik niet voor, dus daar ben ik ook niet gaan kijken. Waar ik ook niet voor kwam, maar wat ik wel mooi kon meepikken was een grote, abstracte muurschildering. Op internet lees ik dat de Koningsveldestraat is heringericht met groen, met speeltoestellen en met een trapveldje. De straat werd er levendiger door, maar een saaie blinde muur deed daar weer wat afbreuk aan. Een van de kunstenaars die hier zijn atelier heeft, Luuk Bode, kwam met het idee voor een muurschildering, die daadwerkelijk is uitgevoerd. En wat er bijzonder aan is: zijn werk, Stroke 3037, is abstract. Met heel veel fantasie zou je er een hurkende figuur in kunnen zien, maar hurken vraag beheersing, balans. En daarvoor is de voorstelling veel te dynamisch.

Bij het zien moest ik direct denken aan een kunststroming die een eeuw geleden in Engeland ontstond, het vorticisme. Elementen uit het kubisme en futurisme werden gecombineerd. In eerste instantie was het kunstcriticus Roger Fry, die zich sterk maakte voor de abstracte kunst in Engeland. Hij zette een workshop, waar onder andere schilder en schrijver Percy Wyndham Lewis actief was. Maar de twee kregen ruzie en Wyndham Lewis ging alleen verder. Hij verzamelde enkele geestverwanten om zich heen en het was dichter Ezra Pound, die de vortex, wat zoveel betekent als werveling, introduceerde als uitgangspunt voor de schilderkunst en de poëzie. Wyndham Lewis zag daar wel wat in en schreef een manifest BLAST!, waarin hij de ideeën van de nieuwe stroming uiteen zet. BLAST! Verscheen in juni 1914. Twee maanden later brak de Eerste Wereldoorlog uit, waardoor de stroming geruisloos ten onder ging.

Of Luuk Bode zijn inspiratie uit het vorticisme haalt, weet ik niet. Maar door het wervelende van zijn werk zorgt hij zeker voor leven in de straat, zelfs als er niemand is. Mocht hij nog op zoek zijn naar een passende term, dan zou ik zeker neo-vorticisme overwegen.

Categorie: Muurmuseum, schilderkunst, street art Tags: Luuk Bode, Rotterdam

Muurmuseum: Caravaggio

3 maart 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Afgelopen najaar was ik een paar dagen in Rome. Hoog op mijn lijstje om te bekijken stond het beeld dat Gian Lorenzo Bernini maakte van de zalige Ludovica Albertoni  in de San Francesco a Ripa. Het was behoorlijk druk in de kerk. Later bedacht ik pas dat het dierendag was, de feestdag van de heilige Franciscus. Verderop in de straat zag ik street art met een hoofdrol voor een dier. En dat is plotseling actueel.

Guerny
C 215 noemt hij zich, de Franse street artist Christian Guerny. Hij schildert vooral portretten. Op zijn Instagrampagina komen we staatslieden tegen zoals Winston Churchill en Nelson Mandela, kunstenaars, onder wie Frida Kahlo, Salvador Dali en Pablo Picasso, maar ook fantasiefiguren als Yoda uit de Star Wars-saga. Guerny signeert zijn werk met een kubusachtig blokje met een C en de cijfers 2, 1, 5. In Rome zag ik op een geblindeerd raam achter tralies van zijn hand Caravaggio’s Jongen gebeten door een hagedis.  Het was geen plek om lekker te schilderen, dus het moet een stencil geweest zijn. En zelfs dat zal nog een hele toer zijn geweest om die daar netjes aan te brengen.

Straatverkoop
Die plek, achter die zware tralies, heeft wel iets ironisch. Naar het schijnt verkocht Caravaggio in het begin van zijn schilderscarrière zijn werk op straat. En juist daar komen we nu deze zwaar beveiligde afbeelding tegen. Of C 215 hiervan op de hoogte is geweest en er bewust mee heeft gespeeld, durf ik niet te zeggen. Ik zou denken van niet, hij heeft meer werken gebaseerd op Caravaggio.

Kardinaal
De jongen in de voorstelling maakt met zijn dikke vlezige lippen en de roos in zijn haren een wat verwijfde indruk. Het zou kunnen gaan om een travestiet die een rol heeft gehad in een van de feesten van kardinaal Francesco Maria del Monte, die tevens Caravaggio’s mecenas was. Er doen ook allerlei theorieën de rondte over de symboliek van de hagedis, maar het zou te ver voeren daar hier op in te gaan.

Jongen gebeten door een garnaal van Sofonisba Anguissola

Garnaal
Wat wel interessant is, is de mogelijke inspiratiebron voor het schilderij. Het zou namelijk gebaseerd zijn op een voorstelling van een jongen die gebeten wordt door een garnaal. In een houtskooltekening van circa 1554 zien we een jochie met een van pijn doordrongen gezicht, met een wat ouder meisje dat hem probeert te troosten. Maakster van de tekening is Sofonisba Anguissola. En wie meer over haar wil weten en van haar wil zien: in Rijksmuseum Twenthe is nog tot en met 11 juni een tentoonstelling aan haar gewijd.  







Categorie: Muurmuseum, schilderkunst, street art Tags: C 215, Caravaggio, Rome, Sofonisba Anguissola

Muurmuseum: Alma’s Amstelstation

26 januari 2023 door Peter Zunneberg Reageer

In de hal van het Amstelstation in Amsterdam maakte Peter Alma twee grote muurschilderingen over de spoorwegen

Een station is doorgaans een plek waar je haast hebt. Om je trein te halen of, als je net gearriveerd bent, om op tijd op je afspraak te zijn. Zelden neem je de tijd om eventueel aanwezige kunst aandachtig te bekijken. Tenzij je flink wat tijd hebt om over te stappen, zoals mij in Basel ooit overkwam. Maar op station Amsterdam Amstel zal daar geen sprake van zijn. De laatste keer dat ik er was, nam ik in de stationshal snel wat foto’s van de twee grote muurschilderingen. En die geven stof tot nadenken.

Peter Alma
Allereerst over de maker, Peter Alma. Alma werd in 1886 geboren in Nederlands-Indië, volgde tussen 1904 en 1906 zijn opleiding aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag en in de daaropvolgende zeven jaar aan de Académie Humbert in Parijs. Daar maakte hij kennis met Piet Mondriaan met wie hij hecht bevriend raakte. Alma werkte nog mee aan de oprichting van kunsttijdschrift De Stijl, maar in plaats van de gelijknamige kunststroming had de avant-garde kunst en het revolutionaire elan van Moskou zijn belangstelling. In 1921 woonde hij de 3e Communistische Internationale bij en kwam hij in contact met Kazimir Malevich, Vladimir Tatlin en El Lissitzky. Alma’s ideaal was om met zijn kunst de klassenstrijd van dienst te zijn.

Amstelstation
Begin jaren ’30 besluit men om in Amsterdam, na het Centraal Station en Muiderpoort, een station te bouwen om zo de almaar toenemende reizigersstroom beter te kunnen reguleren. Tussen 1937 en 1939 werd aan de spoorlijn van Amsterdam Centraal naar Utrecht het Amstelstation gebouwd. Een van de architecten was Cornelis van Eesteren, die gedurende enige jaren nauw betrokken is geweest bij De Stijl en die mogelijk uit die tijd Peter Alma kende.

Verbinding
Voor zijn muurschilderingen koos Alma twee thema’s: verbinding en technische vooruitgang. In de voorstelling over verbinding, zien we centraal enkele treinen in een soort V-vorm en met de neus richting drie wielen. Links daarvan heeft Alma een landschap met bergen, palmen en enkele oosters aandoende gebouwen geschilderd, terwijl rechts een meer stedelijke omgeving getoond wordt. In die stad springen direct de Eiffeltoren en het Empire State Building in het oog. Ook de Notre Dame en mogelijk de Sint Pieter zijn hier te zien. Het geeft de voorstelling internationale allure. Maar ook Nederland ontbreekt niet. Er staan een molen, twee torens – van de Dom in Utrecht en van de Westerkerk in Amsterdam – het karakteristieke profiel van de Beurs van Berlage.
Links zien we een gebouw dat zeer waarschijnlijk de Hagia Sophia in Istanboel is en een gebouw dat evengoed de Basileus kathedraal in Moskou als een drietal boeddhistische stoepa’s kan zijn.

Brug
Behalve de gebouwen rechts heeft Alma daar ook nog een boot en  een brug geschilderd. En het is die brug die door zijn vorm de aandacht trekt. Het is namelijk de combinatie van een cantilever- en een boogbrug. Er is voor zover ik kan nagaan maar één bekende brug met die vorm, en dat is de Pont de Quebec in Canada. Van Alma is niet bekend dat hij ooit naar Canada is gereisd, mar het kan zijn dat hij zich op afbeeldingen heeft gebaseerd. Het is ook goed mogelijk dat de brug aan zijn verbeelding is ontsproten en dat zegt dan weer iets over de afgebeelde gebouwen.  Met de oosterse gebouwen links, het Empire State Building en misschien dus ook de brug rechts, heeft Alma een verbinding willen leggen met andere werelddelen, zelfs als die via de trein niet bereikbaar waren

Vooruitgang
Dan de andere voorstelling, die van de technische vooruitgang. We zien centraal een groepje mannen onder een wereldbol. Links en rechts achter mannen is een aantal treinen zichtbaar en in de voorgrond zien we een opstelling van machines. De opstelling van die treinen en de wereldbol heeft Alma zo gemaakt, dat bij heel snelle blik het beeld blijft hangen van een grote vogel die zijn vleugels uitslaat. De locomotief rechts vooraan is de Arend, de eerste trein die ooit in Nederland reed tussen Amsterdam en Haarlem.

Grondleggers
Het groepje mannen zouden ingenieurs zijn. Daar heb ik mijn twijfels bij. Ondanks het thema technische vooruitgang, dat wordt geïllustreerd met de machines vind ik niet dat de mannen veel technisch uitstralen. De man rechtsvoor heeft een papier in zijn hand dat eerder een officiële akte lijkt te zijn dan een bouwtekening. Daarbij vind ik de mannen door hun kleding een heel ouderwetse indruk wekken, eerder 19e-eeuws dan eigentijds. Het lijken me eerder de grondleggers van de Nederlandse Spoorwegen dan de mannen die aan het eind van de jaren ’30 zorgen voor technische vooruitgang. Een aanwijzing daarvoor zou bovendien kunnen zijn dat de voltooiing van het Amstelstation gelijk viel met het eeuwfeest van de spoorwegen in Nederland. Overigens bestond de Nederlandse Spoorwegen toen pas één jaar, nadat in 1938 diverse spoorwegmaatschappijen waren gefuseerd.

Blauwe Engel
En dan is er nog iets dat me niet loslaat. In de voorstelling van de verbinding staan diverse treinen afgebeeld. De blauwe linksvoor heeft veel weg van de Blauwe Engel die vroeger op het zogenaamde Miljoenenlijntje in Zuid-Limburg reed en waar ik ook nog wel eens in gezeten heb. Alleen reed die Blauwe Engel pas sinds 1954, dus die kan Alma in 1939 niet geschilderd hebben. Misschien zijn er treinliefhebbers die dit raadsel kunnen ophelderen.

Muurmuseum, Peter Alma, Amstelstation, Amsterdam

Categorie: Muurmuseum, schilderkunst Tags: Amsterdam, Peter Alma

Dwarskijken: Daphne

5 januari 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Dwarskijken, Muurmuseum, street art, Daphne, Davide Brioschi, Gian Lorenzo Bernini, Salerno

Afgelopen najaar bezocht Stijn Zunneberg Salerno. Naast veel straatpoëzie fotografeerde hij daar  diverse muurschilderingen, zoals deze van een vrouw die transformeert in plantaardige motieven. Het is het verhaal van de bosnimf Daphne, die tegen haar wil belaagd wordt door de god Apollo. Dat zou je nu grensoverschrijdend gedrag noemen, maar het slachtofferschap van Daphne is nog groter. Apollo’s onvermoeibare jacht is veroorzaakt door de god van de liefde Eros, over wiens boogschutterskwaliteiten Apollo zich nogal laatdunkend heeft uitgelaten. Dus Eros mikt op de onschuldige Daphne, Apollo wordt tot over zijn oren verliefd, maar Daphne wordt niets gevraagd. Op haar roep om hulp reageert Daphnes vader, de riviergod Peneus: hij verandert zijn dochter in een boom, een laurierboom om precies te zijn. En daar wordt het verwarrend want Daphne blijkt ook de naam van een plantengeslacht in de peperboompjesfamilie te zijn en niet, zo als voor de hand liggend zou zijn in de laurierfamilie.

Metamorfosen
Of het mis is gegaan bij de dichter die het verhaal van Apollo en Daphne optekende, is niet helemaal duidelijk. Zeker is wel dat Publius Ovidius Naso het verhaal heeft opgenomen in zijn Metamorfosen. Dat boek geldt als een van de belangrijkste werken uit de klassieke Romeinse literatuur. Tijdens de renaissance werd het, na de Bijbel, een enorme bron van inspiratie voor beeldend kunstenaars. Er is geen gedaanteverwisseling door Ovidius beschreven, die niet door een kunstenaar verbeeld is. Neem alleen al de avonturen van oppergod Zeus die als zwaan bij Leda de tweeling Castor en Pollux verwekte, als stier de Fenicische prinses Europa ontvoerde en als gouden regen Danaë bezwangerde, waarna Perseus geboren werd. Ook begrippen uit ons hedendaags taalgebruik, zoals echo en narcisme, zijn direct terug te leiden naar de verhalen van Ovidius.

Eremita
Maker van de muurschildering is Davide Brioschi, die zijn street art signeert als Eremita. We zien nog Daphnes gezicht, maar over haar wang en langs haar hals zien we een witte lijn, alsof er uit haar schedel een kap is weggenomen, waardoor we nu in haar binnenste kunnen kijken. Daar zien we delen van een wervelkolom, maar ook een celstructuur die aan blad doet denken. De transformatie van nimf naar boom is dus iets wat van binnen komt. Het is niet zoals Daphne vaak wordt verbeeld met huid die verandert in bast en ledenmaten die zich ontwikkelen tot takken. Ter hoogte van Daphnes borstkas zien we al blad en bloemen groeien.

Extase
Brioschi heeft zijn werk niet alleen rechtsboven gesigneerd, hij heeft ook linksboven de titel vermeld: Estasi di Dafne, de extase van Daphne. Nu is extase een toestand van verrukking. Letterlijk is het een soort buiten jezelf treden. De bekendste extase is die van de heilige Teresa van Avila, zoals die is vormgegeven door Gian Lorenzo Bernini. Iemand – ik noem geen namen – biechtte me pas op dat Bernini’s kwaliteiten verder moeten hebben gereikt dan het virtuoos bewerken van marmer. Om de toestand van Teresa in de Santa Maria della Vittoria of die van de zalige Ludovica Albertoni in de San Francesco a Ripa, beide in Rome, te kunnen grijpen, moet hij ook wel een fantastische minnaar zijn geweest. Iets van hun extatische toestand is ook zichtbaar in zijn Apollo en Daphne in de Galleria Borghese in Rome.

Extase of lijden?
Ik schreef al eens over pijn en extase en hoe vaag de grens is als je als kunstenaar deze emoties moet vormgeven. Bij Daphne heb ik niet het idee dat ze buiten zichzelf treedt en al helemaal niet van genot. Het lijkt me juist een pijnlijk proces als je van een mens in een boom verandert. Daarbij heeft Bernini niet alleen Daphne als slachtoffer verbeeld, maar ook Apollo als degene aan wie zij wil ontkomen. Daphne lijdt zichtbaar onder de ‘omhelzing’ van Apollo. Ik zou dat geen extase willen noemen. Dus om de manier van verbeelden geef ik Brioschi graag een plek in mijn Muurmuseum. Maar zijn titel stemt tot kritisch nadenken.

Foto links: Stijn Zunneberg; foto rechts: Wikimedia Commons

Categorie: beeldhouwkunst, Dwarskijken, Muurmuseum, schilderkunst, street art Tags: Daphne, Davide Brioschi, Gian Lorenzo Bernini, Salerno

Muurmuseum: Odalisk

22 december 2022 door Peter Zunneberg Reageer

Zijn twee zusters van Napoleon verantwoordelijk voor street art in Nijmegen Oost? De vraag is even onzinnig als intrigerend. Natuurlijk zijn ze niet verantwoordelijk, ze zijn immers allebei al bijna tweehonderd jaar door. En toch zit er misschien wel een kern van waarheid in.

[Lees meer…] overMuurmuseum: Odalisk

Categorie: beeldhouwkunst, Dwarskijken, Muurmuseum, schilderkunst Tags: Antonio Canova, Henri Matisse, Jean-Auguste-Dominique Ingres, Nijmegen, odalisk, Pablo Picasso, Rome

Volgende »

Categorie

  • architectuur
  • beeldhouwkunst
  • Chronogram
  • Dwarskijken
  • erfgoed
  • film
  • fotografie
  • Jaar van het boek
  • Kunstcolumn
  • literatuur
  • Muurmuseum
  • muziek
  • omgevingskunst
  • Op zoek naar Schwind
  • poëzie
  • schilderkunst
  • School en kunst
  • stedenbouw
  • street art
  • tekenkunst

Trefwoorden

Adolf Friedrich von Schack Amersfoort Amsterdam anoniem Arnhem Berlijn Den Bosch Den Haag Deventer Doetinchem Dordrecht Eindhoven Enschede Franz Schubert Gent Gorinchem H.H. ter Balkt Harderwijk Hengelo Ida Gerhardt Ingmar Heytze Jaap Robben Jules Deelder Leeuwarden Leiden Maastricht Michelangelo Middelburg Moritz von Schwind München Naarden Nijmegen Nunspeet Rome Rotterdam sonnet stadsdichter Tilburg Utrecht Venetië Venlo Watou Wenen Willem Wilmink Zutphen

Alle trefwoorden

Copyright Dorsoduro © 2023 · Log in