Pas reed ik richting de Maasboulevard in Maastricht. Recht voor me, net voorbij een bocht, maande een metershoge mural mij tot stilte. Zo’n voorstelling intrigeert me dan juist en ik wil er meer van weten. Boven het werk stonden de naam van de kunstenaar en de titel: Dave de Leeuw en The Umbrella Academy. In de voorstelling droeg de vrouw inderdaad iets wat op het handvat en de steel van een paraplu leken, maar van het scherm waren slechts wat boogjes te zien. De titel zei me vaag iets, maar toen ik er op googlede kwam ik direct bij Netflix terecht. En toen ik nog wat verder zocht, vond ik meer context waarin de mural van De Leeuw tot stand gekomen is.
Vanaf vorig jaar februari is de serie The Umbrella Academy, gebaseerd op de comic strips van Gerard Way en Gabriel Bá, te zien op Netflix. Het is het verhaal van zes disfunctionele superhelden die geadopteerd zijn door Sir Reginald Hargreeves. Ze hebben allemaal een naam, maar ook een nummer en een bijnaam. De Leeuw schilderde Allison Hargreeves, #3, bijgenaamd The Rumor. Op haar linker dijbeen zien we haar nummer. Achter haar benen zijn nog wat silhouetten met paraplu zichtbaar, mogelijk een verwijzing naar haar familieleden. Ook de figuurtjes helemaal beneden blijken een rol te spelen in de comic en de serie.
Bij de lancering gaf de streamingdienst zes kunstenaars (of kunstenaarsduo’s) in zes steden de opdracht om een muurschildering te maken. Naast Maastricht waren dat Breda, Den Haag, Deventer, Eindhoven en Rotterdam. Zeker was toen al dat de schildering in Deventer binnen een maand weer zou verdwijnen. Of de andere nu nog bestaan, weet ik niet.
In een beschouwing op hiphopinjesmoel stelt Jaap van der Doelen zich de vraag op het street art is of reclame of misschien ook allebei. Hij wijst op de vrijheid die de zes kunstenaars kregen, om het personage dat hen werd toegewezen zelf vorm te geven. Ook verwijst hij naar kunstenaar Alphonse Mucha die aan het eind van de 19e eeuw commerciële boodschappen schilderde die nu als kunst worden beschouwd. Henri Toulouse-Lautrec kun je daar aan toevoegen. Zijn aankondigingen voor cabaretvoorstellingen in Parijs bleken baanbrekend en zijn nog altijd in musea te zien. Dichter bij huis moet ik denken aan Jan Toorop, die met zijn affiches voor Delftsche slaolie min of meer de Art Nouveau of Jugendstil in Nederland introduceerde. Een naam die hier ook niet mag ontbreken is die van A.M. Cassandre die met zijn Art Déco-affiches opdrachtgevers uit heel Europa kreeg. Maar de bekendste naam die oprijst bij het vraagstuk kunst of reclame is die van Andy Warhol. Zijn dozen van Brillo-zeepsponsjes en geschilderde blikken Campbell soup behoren tot de hoogtepunten van de pop art, vooral omdat de alledaagse voorwerpen ons anders naar kunst zijn gaan laten kijken. Warhols werk was te zien in galeries en musea en daarmee werd het kunst.
Wat mij betreft gaat dat ook op voor het werk van De Leeuw en zijn vijf collega’s. Je zou de Umbrella-muurschilderingen kunnen zien als verwerkingen van populaire cultuur, een soort neo-neo-popart. Overigens zag ik wel toen ik oudere foto’s van de mural vergeleek met die van mij dat het Netflix-logo was verdwenen. Je zou het bijna gaan zien als stellingname in de kunst-of-reclame-discussie.
Maar er is nog een andere parallel te trekken met de kunstgeschiedenis. Schilders van altaarstukken in de late Middeleeuwen, de Renaissance en de Barok deden dat doorgaans ook in opdracht. Ze waren gebonden aan een bepaalde heilige of Bijbelse voorstelling, maar daarbinnen waren ze vrij om die naar eigen inzicht in te vullen. Vaak beeldden zij ook nog onder in de hoeken de opdrachtgevers of geldschieters af. Eigenlijk is er dus niet zo heel veel veranderd. Netflix heeft gewoon de positie ingenomen die vier, vij, zes eeuwen eerder aan rijke edellieden was voorbehouden.
V.l.n.r. Alphonse Mucha, Henri de Toulouse-Lautrec, Jan Toorop, A.M. Cassandre, Andy Warhol
Zo’n monumentale zonnewijzer is mooi, maar in Reims vertelt hij een veel meer. Vroeger op school leerde ik dat Clovis de eerste Frankische koning was die zich had laten dopen, in 500, mooi rond getal, makkelijk te onthouden. In Reims wordt dat iets genuanceerd. Hier en daar wordt 496 genoemd, elders 498. In de basiliek Notre Dame herinnert een steen in de vloer aan de plek waar Clovis gedoopt zou zijn. Ook dat lijkt me apocrief. Want bij de basiliek van St. Remy is te lezen dat Clovis daar gedoopt is. Er staat zelfs een beeld dat aan dat feit herinnert. Wat wel klopt is dat omdat Clovis in Reims gedoopt werd, dit de plaats werd waar eeuwenlang Franse koningen gekroond werden. De naam van zestien van hen, Louis, is zelfs een verbastering van Clovis. Clovis was dus de eerste en Louis XVI, geëxecuteerd tijdens de Franse revolutie was de laatste. Alle koningen liepen na hun kroning in een feestelijke optocht van de Notre Dame naar St. Remy. Daarbij kwamen ze langs de plek met de zonnewijzer van Renonciat. Op het grote driehoekige element van de zonnewijzer zijn alle namen van de koningen te lezen. Met zijn zonnewijzer brengt Renonciat lagen aan in het verstrijken van de tijd, binnen één etmaal én binnen twaalf eeuwen Franse geschiedenis. Daarbij herinnert de zonnewijzer ook nog eens aan een eerdere zonnewijzer, die hier in de 19e eeuw is opgericht, maar in de Eerste Wereldoorlog verloren is gegaan.
Deventer is een oude Hanzestad. Er zijn bronnen teruggevonden uit de 14e eeuw die melding maken in welk huis, of beter gezegd huizen, het stadsbestuur zetelt. In 1637 is het de Amsterdamse bouwmeester Philips Vingboons die een ontwerp maakt voor een nieuwe gevel, zodat er na de voltooiing één groot statig pand staat, dat dienst doet als stadhuis.
Don’t judge a book by the cover, luidt een Engels gezegde. In Enschede staat een gebouw waarvan je zou kunnen zeggen Don’t judge a building by the cover of a book. Beetje cryptisch misschien, maar het komt erop neer dat er een gebouw staat waarvan de muren zijn vormgegeven met een boekcover.
In 2000 verwoestte de vuurwerkramp een groot deel van de wijk Roombeek. Na de wederopbouw ontstond het idee om in het Balengebouw een museum te vestigen gewijd aan de in Enschede geboren schrijver-kunstenaar Jan Cremer. Het is dan ook zijn portret dat enkele tientallen keren zichtbaar is op de muren van het voormalige Balengebouw, zittend op zijn motor, uitdagend in de camera kijkend. Precies zoals hij in 1964 op zijn boek Ik, Jan Cremer staat afgebeeld. Het omslagontwerp was van Cremer zelf, met de beroemde foto gemaakt door de Amsterdamse fotograaf Wim van der Linden. Misschien is Cremer ook wel betrokken geweest bij de vormgeving van zijn museum.
Ooit las ik Ferdinand Huyck van Jacob van Lennep. Aangetrokken door het oude bandje was ik wel nieuwsgierig geworden. In een wat verouderde stijl, bleek het toch nog een behoorlijk fris verhaal. Recent kwam ik Van Lennep weer tegen, toen ik me verdiepte in de geruchtmakende muurschildering van 
Hier is sinds 2006 het huizenblok De Batavier te vinden, dat HVDN Architecten ontwierp in opdracht van woningcorporatie De Alliantie. Blikvanger in het huizenblok is de boekenkast van Sanja Medić. Voor de vorm van de kast liet Medić zich inspireren door 19e-eeuwse foto’s en bij haar ontwerp had ze nauw contact met de architect. De boeken, gemaakt door keramist Pieter Kemink, wegen elk zo’n 25 kilo. Met ongeveer twintig banden op elk van de elf planken maakte dat een aanpassing van de constructie van dit deel van het wooncomplex noodzakelijk.
