Dorsoduro

Cultuur ligt voor het oprapen

  • Home
  • Dwarskijken
  • Muurmuseum
  • Poëzie
  • School en kunst
  • Contact

Muurmuseum: TelmoMiel

13 maart 2022 door Peter Zunneberg Reageer

De oranje gloed doet denken aan films en foto’s van de Amerikaanse Midwest. Met grote droogte en tumbleweeds. Een boer staat met gebogen hoofd aandacht te besteden aan zijn koeien. Dat de scène niet afkomstig is uit de Verenigde Staten, verraadt het oormerk van de koe links voor. De voorstelling is geschilderd op een silo van OOCON (Op- & Overslag Coöperatie Oost Nederland) in Lochem. Maker is Miel Krutzmann, die ook als hij, zoals hier, individueel werkt, toch signeert met TelmoMiel, omdat hij veel samenwerkt met Telmo Pieper. Hun werk is op diverse plekken in de wereld te zien, van Christchurch, Nieuw-Zeeland tot Buenos Aires, Argentinië. Hun werk in Lochem met de titel Verbonden, is één van de voorstellingen van de Silo Art Tour, die voert langs zeven beschilderde silo’s in de Achterhoek.

Verbonden van TelmoMiel in Lochem, onderdeel van de Silo Art Tour, langs zeven silo's in de Achterhoek.

Verbonden is niet alleen maar een agrarische scène. Er zit ook symboliek in. Rechts in de achtergrond is een oud huis zichtbaar. Het is Huis Verwolde dat in 1775 door eigenaar van het landgoed Frederik Willem van der Borch liet bouwen naar een ontwerp van architect Philip Willen Schonck. Het huis staat iets ten oosten van Laren, vlakbij Lochem.
Links in de achtergrond is een scène te zien uit de geschiedenis van Lochem. In 1590 tijdens de Tachtigjarige Oorlog trachtten de Spanjaarden Lochem in te nemen door zich te verstoppen in een hooiwagen. Het was aan Poorters Jan, zoon van een van de Lochemse poortwachters te danken, dat de list doorzien werd. Hij plukte wat hooi uit de wagen en onthulde daarmee de voet van een Spaanse soldaat. Het voorval staat bekend als De Hooiplukker.
Ten slotte is er nog de schop in de hand van de boer, die verwijst naar het ontstaan van het Twentekanaal, dat in de crisisjaren ’30 met de hand is gegraven.
Krutzmann toont zich in de voorstelling een buitengewoon vaardig kunstenaar. Het hoogste deel van de silo is zo’n vijftig meter, waarmee de beschouwer zich een beeld kan vormen van het totale oppervlak, 1300 m2. Maar bijvoorbeeld de stofuitdrukking van de pet van de boer of de rits in zijn tuinbroek zijn prachtig geschilderd en doen aan alsof je er met je neus bovenop staat.
Over het hoofd van de boer zou je kunnen discussiëren. Het is nu nederig gebogen. Was de voorstelling niet sterker geweest als, zeker in deze agrarische omgeving, de boer zijn beschouwers rechtstreeks en zelfbewust in de ogen had gekeken? Misschien wel. Maar onwillekeurig dringt zich ook de associatie op met die andere boer die deemoedig het hoofd buigt: de boer uit Het angelus van Jean-François Millet, behalve dan dat deze gelovige boer zijn pet heeft afgenomen om, zoals de titel al zegt, te bidden.
De boer in Verbonden is al van heel ver te zien en pas op het laatst openbaart de schildering zich ten volle. Het is eenzelfde soort ervaring als in een museum een nieuwe zaal binnenlopen. En de symboliek erin zorgt ervoor dat je telkens weer kijkt of je nieuwe elementen kunt ontdekken.

Locatie: OOCON, Goorseweg 13, 7241 DB, Lochem

Categorie: erfgoed, Muurmuseum, schilderkunst Tags: Lochem, Miel Krutzmann, Telmo Pieper

Dwarskijken: Hourloupe

28 januari 2022 door Peter Zunneberg

Dwarskijken, Jean Dubuffet, Godlinze, hourloupe

In 1991 was ik in Rome. De studievereniging van Kunstgeschiedenis had voor de jaarlijkse reis gekozen voor de Eeuwige Stad. Het idee was om een te gaan, maar de heenweg duurde door pech al drie dagen. Om onze tijd in Rome efficiënt te besteden, plande ik met enkele anderen een dag met het bezoeken van tien kerken. Van vroeg-christelijke basilieken tot en met barok. Na Bernini’s Sant’ Andrea in Quirinale was de culture shock in de Santa Maria degli Angeli e dei Martiri te groot. We gooiden de handdoek in de ring en sloegen de laatste kerk over.
Afgelopen zomer kampeerde ik met mijn echtgenote, in Rome als journalist aanwezig, bij onze kerkentocht, in Oost-Groningen. We lazen over Groninger kerken en werden nieuwsgierig. We planden een dagtocht langs zeven kerken, maar de enorme verscheidenheid smaakte naar meer. Aan het eind van de dag stond de teller op elf, waarbij we er ook nog een hadden moeten missen, omdat die kerk op zondag gesloten was.

Holwierde, Bierum, Spijk, ’t Zandt, Zeerijp, Westeremden, Stedum (gesloten), Loppersum, Eenum, Oosterwijtwerd, Krewerd. Het exterieur, de koorbanken, de begraafplaats, het orgel, de muurschilderingen, elke kerk had zijn eigen verrassende details. Het meest bijzonder vond ik de kerk van Godlinze en misschien kwam dat wel omdat er in de 16-eeuwse Pancratiuskerk een moderne twist te vinden was. In de witgepleisterde kerk waren de naden met zwart geaccentueerd. Waarom? Geen idee. Ik heb er geen verklaring voor kunnen vinden. Maar ik had er wel direct een associatie bij. In het beeldenpark van het Kröller-Müller Museum is misschien wel het meest prominente werk de Jardin d’émail van Jean Dubuffet. De omheinde witte ‘tuin’ van twintig bij acht meter is een belevenis om doorheen te lopen, vooral bij fel zonlicht. Het is verblindend. Maar Dubuffet heeft alle naden met zwarte verf gemarkeerd. Dubuffet noemde het hourloupe-stijl. Vloeiende lijnen, ingegeven door doodles, accentueren vlakken en suggereren beweging. Van vloeinde lijnen is in Godlinze geen sprake. Maar wie Jardin d’émail kent, kan de Pancratiuskerk niet bezoeken zonder even aan Dubuffet te denken.      

Categorie: architectuur, beeldhouwkunst, Dwarskijken, erfgoed, omgevingskunst Tags: Godlinze, Jean Dubuffet

Dwarskijken: Twee torens

22 augustus 2021 door Peter Zunneberg Reageer

Dwarskijken, Torentje van Drienerlo, Wim T. Schippers, Enschede, Curon Venosta

‘Moederziel alleen’ en ‘eenzaam’ noemde Wieteke van Zeil het Torentje van Drienerlo van Wim T. Schippers in de vijver van de Universiteit Twente in Enschede, in haar reeks Kijken op gevoel. Maar is dat wel zo? Ik denk het niet en om dat te onderbouwen is een stukje Europese geschiedenis noodzakelijk.

Na de Eerste Wereldoorlog kreeg Italië als een soort herstelbetaling voor al het oorlogsleed een deel van Oostenrijk, Süd Tirol. De bewoners van het gebied waren er niet gelukkig mee, het overkwam hen, geraadpleegd werden ze niet. Veel veranderde er aanvankelijk niet voor hen, zo bleven ze het dialect spreken dat verwant was aan het Duits. Nog altijd hebben de plaatsen in Süd Tirol, Alto Adige in het Italiaans, een Duitse en een Italiaanse naam. Het bergachtige gebied was grotendeels agrarisch en tamelijk armoedig. Marco Balzano beschrijft het allemaal in zijn roman Ik blijf hier.
Alles werd anders toen Benito Mussolini aan de macht kwam, Duits spreken bijvoorbeeld was niet langer toegestaan. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, groeide de hoop dat Süd Tirol weer Oostenrijks zou worden en meldden talloze jonge mannen zich vrijwillig aan voor het Duitse leger. Anderen doken onder om zo de Italiaanse dienstplicht te ontlopen. Dorpen raakten ontwricht en families verscheurd. Tegen die achtergrond zijn er ook nog de plannen om in het gebied, dat verder weinig tot niets opleverde een stuwdam te bouwen, om zo te kunnen voorzien in de stijgende vraag naar energie. Bij de bouw van die dam in 1950 verdween het dorp Curon Venosta (Graun im Vinschgau) onder water. Alleen de kerktoren bleef zichtbaar boven de waterspiegel. Over eenzaam gesproken.
Eigenlijk zou je kunnen stellen dat Wim T. Schippers met zijn Torentje van Drienerlo, in 1979, geen eenzaam kunstwerk schiep, maar de eenzaamheid van een ander ophief. Zijn torentje in de vijver is een geestverwant van de toren van Curon geworden. Een kunstwerk dat als het ware uitdraagt te weten hoe een ander zich voelt. Je zou ze Twin Towers kunnen noemen, als die naam niet zo beladen was geworden. In ieder geval is er door het bouwen van de een bij de ander van eenzaamheid geen sprake meer.        

Categorie: architectuur, Dwarskijken, erfgoed, literatuur, omgevingskunst Tags: Curon Venosta, Enschede, Wim T. Schippers

Muurmuseum: Boekenplank van Arno Arts

2 februari 2021 door Peter Zunneberg

Muurmuseum, Arno Arts, Arnhem, boekenplank

De Brug, Malburgen vernieuwt, Vogelaar in de wijk, het is zomaar een greep uit de boektitels die in de Meldestraat in Arnhem-Zuid in de kast staan. Alleen zijn het geen bestaande titels en is er ook geen kast.

Op de hoek van de Meldestraat en de Dovenetellaan ligt een appartementencomplex. Op de eerste en tweede verdieping zijn woningen, op de begane grond zijn kelderboxen voor de bewoners. Een glazen wand voorziet de ruimtes overdag van natuurlijk licht. Die glazen wand is vormgegeven door kunstenaar Arno Arts. Hij kreeg de opdracht in 2010 van Volkshuisvesting Arnhem, eigenaar van het complex. In de Meldestraat plaatste hij dertien glazen panelen, om de hoek in de Dovenetellaan nog eens 42. Elk paneel is de rug van een boek en allemaal samen vertellen die boeken het verhaal van de wijk. Hoe die na de Tweede Wereldoorlog werd gebouwd, wat de betekenis is geweest van de Rijnbrug, maar ook de geschiedenis van de niet-bestaande voetbalvereniging Meijnerswijkse Boys. De boeken die Arts ontwierp zijn allemaal gebaseerd op verhalen van wijkbewoners en hadden als zodanig geschreven kunnen zijn.

Muurmuseum, Arno Arts, Arnhem, boekenplank

Dank aan Geert Geenen die mij op het spoor zette van dit bijzondere kunstwerk.

Categorie: erfgoed, fotografie, Muurmuseum Tags: Arnhem, Arno Arts, boeken

Muurmuseum: Waalpaintings

13 november 2020 door Peter Zunneberg Reageer

Terwijl ik dit schrijf heeft Studio Hartebeest net op de zijgevel van het casino op de Waalkade een muurschildering voltooid. Een muurschildering die gewijd is aan Theophanu, de Byzantijnse prinses die in 972 huwde met Otto II, keizer van het Heilige Roomse Rijk. Het maakte haar op 12-jarige leeftijd al keizerin. Studio Hartebeest, Waalpaintings, Theophanu, NijmegenHeel veel is er over Theophanu verder niet bekend. Wel weten we dat ze tijdens haar leven acht keer in Nijmegen is geweest. Verder is er een verband te leggen tussen de Nicolaaskapel op het Valkhof en Constantinopel, de hoofdstad van het Byzantijnse Rijk. Het maakt Theophanu tot een belangrijke figuur in de Nijmeegse geschiedenis. Het was voor Studio Hartebeest niet eenvoudig om Theophanu in een muurschildering te vereeuwigen. Er zijn maar weinig afbeeldingen van haar. Uiteindelijk kozen Maaike van den Heuvel en Gerco Hiddink voor een wat statische weergave van de keizerin, gebaseerd op een eigentijdse bron. Om haar heen zijn passages uit haar leven te zien.

Waalpaintings
De muurschildering is de eerste in een reeks van vijftien. Twee historici, Erika Manders en Dennis Jussen, namen het initiatief voor wat zij Waalpaintings noemen (afgeleid van wallpaintings), die de geschiedenis van Nijmegen zichtbaar moeten maken. Vijftien scènes uit de Nijmeegse geschiedenis, gebaseerd op de in 2009 opgestelde canon van de Nijmeegse geschiedenis. Strikt genomen is dat eerste niet helemaal juist. Twee bestaande muurschilderingen zijn door Manders en Jussen min of meer ‘geannexeerd’. Bij de doorgang van Plein 1944 naar de Scheidemakershof schilderde Combolution begin 2019 een herinnering aan het bombardement op Nijmegen van 22 februari 1944. Remco Visser en Naamloozz, Nijmegen, WaalpaintingIn de doorgang van het Kelfkensbos naar de Sint Thomashof schilderden Remco Visser en Naamloozz (Kenneth Letsoin) eerder dit jaar een Romeinse soldaat. In zijn linker hand houdt hij een zwaard dat dreigend naar de toeschouwer wijst. Zijn blik is minder vastberaden. Rechts naast de soldaat is een vrije interpretatie van een aquila te zien, het veldteken waarmee elk Romeins legioen met zich meedroeg. Deze muurschildering zou herinneren aan de Bataafse opstand in 69-70.

Dwarskijken
Maar er is iets met de schildering aan de hand. Op de tegenoverliggende muur is ook een muurschildering te zien, net als de Romein staan hier ook mannen in uniform, met helmen, grimmig kijken, niet met zwaarden maar met gummiknuppels en schilden. Voor wie het nog niet herkent, is er een begeleidende tekst: Pierson auto’s in de woonkamer mensen op straat 1981.
Alsof het allemaal al niet duidelijk was dat er een verband wordt gelegd tussen twee episodes uit de Nijmeegse geschiedenis, hebben de makers dat nog eens extra benadrukt door een slimme truc: de ME-ers zijn geschilderd op een rode ondergrond en dat blijkt een vaandel te zijn dat wordt vastgehouden door een Bataaf.

Remco Visser en Naamloozz, Waalpaintings, Nijmegen
Op deze website leg ik in de rubriek Dwarskijken geregeld verband tussen kunstwerken, foto’s, cartoons, bouwwerken etc. Met hun schildering in de Sint Thomashof hebben Remco Visser en Naamloozz laten zien dat je ook kunt dwarskijken in de geschiedenis. Geschiedenis is niet alleen feiten op een rijtje zetten, geschiedenis is ook feiten duiden en interpreteren. Dat gebeurt op de Sint Thomashof. Het zou mooi zijn als de makers van toekomstige Waalpaintings ook die artistieke vrijheid krijgen of zich toe-eigenen.

Categorie: Dwarskijken, erfgoed, Muurmuseum, schilderkunst Tags: Nijmegen, Remco Visser en Naamloozz, Remco W. Visser, Studio Hartebeest, Theophanu, Waalpaintings

Volgende »

Categorie

  • architectuur
  • beeldhouwkunst
  • Dwarskijken
  • erfgoed
  • film
  • fotografie
  • Jaar van het boek
  • Kunstcolumn
  • literatuur
  • Muurmuseum
  • muziek
  • omgevingskunst
  • Op zoek naar Schwind
  • poëzie
  • schilderkunst
  • School en kunst
  • stedenbouw
  • street art
  • tekenkunst

Trefwoorden

Adolf Friedrich von Schack Amersfoort Amsterdam anoniem Arnhem Berlijn Den Bosch Den Haag Deventer Doetinchem Dordrecht Eindhoven Enschede Franz Schubert Gent Gorinchem H.H. ter Balkt haiku Hengelo Ida Gerhardt Ingmar Heytze Jaap Robben Jules Deelder Leeuwarden Leiden Maastricht Middelburg Moritz von Schwind München Naarden Nijmegen Nunspeet Oss Rome Rotterdam Rutger Kopland sonnet stadsdichter Tilburg Utrecht Venetië Watou Wenen Willem Wilmink Zutphen

Alle trefwoorden

Copyright Dorsoduro © 2022 · Ontwerp en realisatie: Bartswerk Grafisch, Interactief en Webdesign · Log in
[footer_backtotop]