Rond 1490 schilderde Domenico Ghirlandaio in Florence een portret van een oude man en een jongen. Aangenomen wordt dat het gaat om een grootvader met zijn kleinzoon. Een tekening met een vergelijkbaar doodsportret in een Zweeds museum zou erop duiden dat de oude man postuum geportretteerd is. Ghirlandaio was geboren in Florence en overleed in Florence. Het rode kostuum dat de man draagt met een capuchon is karakteristieke dracht voor Florentijnse edellieden. Uiteraard is dit allemaal aardig om te weten, maar uiteindelijk gaat toch alle aandacht naar één detail: de enorme, misvormde neus van de oude man. Vermoedelijk lijdt de man aan rhynophima, een huidziekte, waarvan onterecht vaak wordt aangenomen dat de aandoening een gevolg is van overmatig alcoholgebruik. Achter de man en het jongetje is door een venster een geïdealiseerd landschap zichtbaar. En juist dat landschap is in deze context interessant.
In 1993 schilderde Kathleen Gilje, onder meer bekend van het portret van kunsthistorica Linda Nochlin in Manet’s Bar at the Folies Bergère, Ghirlandaio’s dubbelportret opnieuw. Ze noemde het Portrait of an Old Man with a Child, restored. En in dat restored zit de clou, het is een soort mystificatie, zoals Gilje er meer geschilderd heeft. Momenteel is de grote tentoonstelling van Artemisia Gentilleschi te zien in de National Gallery in Londen. Gilje schilderde het resultaat van een röntgenonderzoek naar Gentilleschi’s Susanna and the Elders. Het is een wrang beeld waarin gesuggereerd wordt dat Susanna veel heftiger reageerde op de haar bespiedende ouderlingen dan in de uiteindelijke versie.
In Ghirlandaio’s dubbelportret schilderde Gilje een heel ander landschap, namelijk René Magrittes namelijk René Magrittes Le château des Pyrénées. Het kasteel uit de titel zweeft op een soort imaginair eiland boven de zee. Het is een werkwijze die Gilje vaker toepaste, het combineren van totaal anachronistische schilderijen. Je kunt je afvragen waarom, maar waarschijnlijk is het antwoord heel simpel. Omdat het leuk is, leuk om te doen, om twee iconische werken te combineren en leuk voor de beschouwer vanwege de herkenning en de grap die Gilje uithaalt.
Maar dan dringt nog de vraag zich op waarom Gilje juist deze twee schilderijen combineert. Volgens mij komen we dan weer uit bij de enorme klont van een neus van de oude man die zorgt voor een soort beeldrijm met de enorme klont onder het kasteel. Gilje herschrijft als het ware dwarskijkend de kunstgeschiedenis.
Kathleen Gilje, Portrait of an Old Man with a Child, Restored
Zoek op Florence en toeristische tips en vroeg of laat kom je een verkeersbord tegen. Uiteraard moet je naar de Dom, de Uffizi, de Bobolituinen, de Ponte Vecchio en de Santa Croce, maar wandelend door de renaissancestad moet je voortdurend alert zijn op de verkeersborden. Waarom? Omdat de kans groot is dat ze onder handen zijn genomen door street artist Clet Abraham. Ik weet nog goed dat ik moest lachen toen ik in 2011 door Florence rondkuierde en een bord ‘verboden in te rijden’ zag. Op het rode ronde bord met de bekende witte streep was een zwarte gestileerde figuur toegevoegd, die de streep als een plank onder de arm nam om ermee weg te lopen. Ik zag het bord die middag op meer plekken. Later kwam ik via foto’s op social media geregeld foto’s tegen van verkeersborden die op vergelijkbare wijze bewerkt waren. De maker bleek dus Clet Abraham, een Franse kunstenaar die naar Florence was verhuisd en die van het bewerken van verkeersborden, eigenlijk altijd met een humoristisch effect zijn handelsmerk had gemaakt.
