In de boeken van Jane Austen wordt niet gesneuveld. Hoewel, geregeld sneuvelen er reputaties, maar niemand gaat dood op het slagveld. Op Netflix is op dit moment de serie Bridgerton ongekend populair. Het is een soort 21st-century-Austen, gebaseerd op de boeken van Julia Quinn. Daarin sneuvelt wel iemand – ik verklap uiteraard niet wie -, maar er is bovendien een interessant detail dat mij op dit thema brengt.
Still uit Bridgerton, e. 7 met beeld van de Stervende Galliër
In episode 7 zien we Daphne Bridgerton en Simon, Duke of Hastings, in Hastings House, zijn huis in Londen. In de hal staat een beeld, dat in de kunstgeschiedenis bekendstaat als Stervende Galliër. Waar ik pas al schreef over Il Porcellino, het wilde zwijn bij Harry Potter, dateert ook het beeld van de stervende Galliër uit de hellenistische periode,, mogelijk gemaakt tussen 230 en 220 v. Chr.. Maker van het beeld zou Epigonus zijn, die door Plinius de Oudere is aangewezen als hofbeeldhouwer van Attalus I, heerser van Pergamon. Het zou gaan om een krijger die door het leger van Attalus is overwonnen. Daarbij is de term Galliër verwarrend. Je bent geneigd om aan Frankrijk te denken, maar ook de bewoners van Anatolië, Galaten, werden als Galliër beschouwd. Het beeld is erg realistisch, je ziet de krachten uit de krijger wegvloeien. Op zijn borst is duidelijk de wond waaraan hij zal bezwijken zichtbaar. Het beeld is als marmeren kopie te zien in de Capitolijnse musea in Rome. En ook van dit beeld zijn op talloze plekken wereldwijd kopieën te vinden.
Ik heb me altijd over het beeld verwonderd, omdat het maakproces zo haaks staat op wat is afgebeeld. Het moment van sterven duurt seconden of hooguit minuten. Maar het maken van dit beeld heeft misschien wel maanden gekost. Ik ken weinig andere beelden die zo nadrukkelijk een momentopname laten zien.
Ruim twintig eeuwen na het ontstaan van dit beeld werd de fotografie uitgevonden. En als er een medium geschikt is voor momentopamen, dan is het de fotografie wel. De meest iconische foto van een sneuvelende soldaat maakte Robert Capa in op 5 september 1936 tijdens de Spaanse burgeroorlog. Het is zelfs bekend hoe de soldaat heet: Federico Borrell Garcia. Mogelijk poseerde hij voor Capa, toen hij werd verrast en doodgeschoten door een Spaanse falangist. Zelf heeft Capa verklaard dat hij vanuit een loopgraaf fotografeerde met zijn camera boven zijn hoofd en dat hij op het moment zelf niet gezien heeft, wat hij vastlegde. Ook wordt er beweerd dat de foto in scène is gezet. Wat de waarheid is, zal wel nooit meer achterhaald worden.
Net als de stervende Galliër heeft ook Borrell zijn plek in de beeldhouwkunst gekregen. Op het huis in Benilloba waar hij werd is geboren, is een monument aangebracht, gebaseerd op Capa’s foto. Het is niet bekend wie het gemaakt heeft.
Heel veel is er over Theophanu verder niet bekend. Wel weten we dat ze tijdens haar leven acht keer in Nijmegen is geweest. Verder is er een verband te leggen tussen de Nicolaaskapel op het Valkhof en Constantinopel, de hoofdstad van het Byzantijnse Rijk. Het maakt Theophanu tot een belangrijke figuur in de Nijmeegse geschiedenis. Het was voor Studio Hartebeest niet eenvoudig om Theophanu in een muurschildering te vereeuwigen. Er zijn maar weinig afbeeldingen van haar. Uiteindelijk kozen Maaike van den Heuvel en Gerco Hiddink voor een wat statische weergave van de keizerin, gebaseerd op een eigentijdse bron. Om haar heen zijn passages uit haar leven te zien.
In de doorgang van het Kelfkensbos naar de Sint Thomashof schilderden Remco Visser en Naamloozz (Kenneth Letsoin) eerder dit jaar een Romeinse soldaat. In zijn linker hand houdt hij een zwaard dat dreigend naar de toeschouwer wijst. Zijn blik is minder vastberaden. Rechts naast de soldaat is een vrije interpretatie van een aquila te zien, het veldteken waarmee elk Romeins legioen met zich meedroeg. Deze muurschildering zou herinneren aan de Bataafse opstand in 69-70.
