Dorsoduro

Cultuur ligt voor het oprapen

  • Home
  • Dwarskijken
  • Muurmuseum
  • Poëzie
  • School en kunst
  • Contact

Omgevingsvormgeving

30 juli 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Omgevongsvormgeving van Johan Goedhart bij de Eiermarktgarage in Nijmegen

De Eiermarktgarage in Nijmegen is een parkeergarage als honderden anderen: je drukt op een knop, een slagboom gaat open en je kunt naar binnen rijden. Maar waar ondergrondse parkeergarages vaak later aangelegd zijn dan de omliggende bebouwing, bevinden ze zich vaak onder pleinen, waarvoor overigens ook constructieve redenen zijn. Toen eind jaren ’70, begin jaren ’80 de zwaar verpauperde Nijmeegse benedenstad werd gesloopt en weer werd opgebouwd, was de Eiermarktgarage van meet af aan gepland. Om de inrit naar de garage af te scheiden van het naburige woonwijkje, werd een muur gebouwd. En die muur moest markanter worden dan de gemiddelde scheidingsmuur. En zo kwam kunstenaar Johan Goedhart in beeld.

Goedhart behoorde tot de zogenaamde Arnhemse School. In reactie op de eenvormigheid en het steeds meer loslaten van de menselijke maat bij woningbouwprojecten, begon in de jaren ’70 een groep kunstenaars met het vormgeven van de omgeving. In een woestenij van baksteen en beton zochten zij naar speelsheid en verwondering, maar ook naar ontmoeting en identificatie. Grote man achter de Arnhemse School is kunstenaar Peter Struycken die in 1964 aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Arnhem begon met de opleiding Monumentaal Nieuwe Stijl. Struycken verwierf in Arnhem bekendheid met zijn blauw golvende landschap rondom het Roermondsplein. Nijmegen kent hem van de grote kubussen die aanvankelijk op het Takenhoffplein lagen en later verhuisden naar het Palkerplein, tussen Nijmegen en Wijchen.

Haast onopvallend staat Goedharts muur in het Nijmeegse straatbeeld. Hij benadrukt aan de ene kant de inrit naar de garage, maar zorgt ook voor geborgenheid in het wijkje erboven. Die inrit krijgt accent doordat in het metselwerk van de muur de afdalind naar de ingang zichtbaar wordt. Geen strakke horizontale lijn, maar aflopend in een hoek van een graad of vijftien. Daarbij gebruikte Goedhart een opvallende groengrijs geglazuurde baksteen. Mogelijk zit in die kleur bewust de suggestie van natuur.

Omgevingsvormgeving van Paul van der Hoek in Nijmegen

Behalve de groene muur van Johan Goedhart valt er in de directe omgeving van de parkeergarage nog iets op: zes hoge betonnen blokken van ruim vier meter hoog, twee aan twee in een rechte lijn. Door de hoogte in verhouding met breedte en diepte ogen ze opvallend rank. Maker is Paul van der Hoek, net als Goedhart een vertegenwoordiger van de Arnhemse School. Zijn blokken lijken daar op het eerste gezicht wat willekeurig te staan, maar niets is minder waar. De denkbeeldige lijn die de blokken vormen loopt evenwijdig aan het gevelfront van de Snijderstraat. Aan de bovenkant versmallen de blokken trapsgewijs, waarbij er een andersom staat ten opzichte van de andere vijf. Dat zou zorgen voor een speels effect. Maar als je je afvraagt waarom in een omgeving met huizen iets trapsgewijs uitloopt, dringt zich al snel de associatie met trapgevels op. Minstens zo speels als het omdraaien van een van de blokken is dan de knipoog naar het verleden, naar oude monumentale straatjes.

Samen staan de groene muur en de betonnen blokken bekend als Omgevingsvormgeving en worden Johan Goedhart en Paul van der Hoek samen genoemd als makers. Die titel en het noemen van beide kunstenaars samen past vermoedelijk het best bij de opvattingen van de Arnhemse School. Maar welbeschouwd zijn het twee afzonderlijke kunstwerken die elk hun eigen betekenis en waarde voor de omgeving hebben en daarom elk afzonderlijk gewaardeerd zouden moeten worden.

Categorie: beeldhouwkunst, omgevingskunst, stedenbouw Tags: Johan Goedhart, Nijmegen, Paul van der Hoek

Bordspel in de stad

6 mei 2019 door Peter Zunneberg Reageer

‘Welkom in Heerlen Wij werken aan de toekomst’ staat er op een doek in de voormalige mijnstad. Het doek hangt op de gevel van een oude bioscoop. Boven de tekst is een getekende afbeelding van een chagrijnig kijkende man te zien. Onmiskenbaar het logo van het bordspel Mens-erger-je-niet. Oudere generaties zal het in het geheugen gegrift zijn. Of jongeren het herkennen is maar de vraag.

Met mijn fotoclub bezochten we Heerlen. Een à twee keer per jaar gaan we eropuit om op een bijzondere locatie te fotograferen. Dit keer was vooral het nieuwe Maankwartier en het oude glazen warenhuis Schunck het doel. Traditioneel drinken we na aankomst eerst een kop koffie. De eerste de beste voorbijganger die wij aanschoten, kon ons wel wat wijzen. Maar hij kon ons ook wel wat vertellen over het Maankwartier, waarover wij bewonderende opmerkingen maakten. Het bleek Michel Huisman, bijgenaamd de vader van de maan, bedenker van het hele plan. Hij vertelde hoe hij een maquette had gemaakt van een complex van woningen en werkplekken en hoe hij daarmee uiteindelijk de gemeente had overtuigd.
Later ontdekten we zelf dat onder het complex het station gepland is en dat het kwartier een prachtige verbinding vormt tussen de beide delen van de stad die door de spoorlijn gescheiden zijn. Het was een bijzondere ontmoeting en eigenlijk hadden we toe al weer naar huis gekund. Maar we kwamen voor de foto’s.
Vanuit het Maankwartier was mij het Mens-erger-je-niet-doek al opgevallen. Ik maakte er een foto van, omdat het misschien wel paste in het beeld dat ik wilde vertellen van een stad, die door het verdwijnen van de mijnen ernstig in verval was geraakt, maar die nu zelfbewust weer opkrabbelde.
Na wat verkenningen in diverse richtingen troffen we elkaar weer en spoorde een van ons de anderen aan om even te gaan kijken naar de ingangspartij van een oude bioscoop. Precies, die waar dat doek hing. In het smalle steegje met aan een kant het bioscoopgebouw en aan de andere kant de omheining van een bouwterrein, vielen mij gekleurde stippen op straat op. Rood, geel, groen, blauw, telkens in viertallen. Opeens wist ik waarvan ik het kende: van het Mens-erger-je-niet-bord, waar ja om te winnen als eerste je pionnetjes in het gelid moet hebben staan.
Wie het bedacht heeft, heb ik niet kunnen vinden. Maar waar het beeld op het doek met de bijgevoegde tekst in eerste instantie iets gezochts had, kreeg het door die stippen op straat ineens betekenis. De stad als bordspel, waar jij, als voorbijganger als het ware deelnemer bent. Monopoly had misschien ook gekund, maar dat roept te veel associatie met het grote geld op. Ganzenbord of Risk misschien? Nee. Mens-erger-je-niet, in een soort gesammtkunstwerk-uitvoering, spel en boodschap ineen. Mooi en doeltreffend.

Heerlen, Mens-erger-je-niet

Categorie: Kunstcolumn, omgevingskunst, stedenbouw Tags: Heerlen, Maankwartier

Renaissance, wederopbouw en Sebastiano Serlio

18 april 2019 door Peter Zunneberg Reageer

Er lijkt verwantschap te zijn tussen de begrippen renaissance en wederopbouw. Maar dat een schilder van laat-Middeleeuwse altaarstukken een rol in speelt, ligt minder voor de hand. En dat allemaal met Nijmegen als middelpunt. [Lees meer…] overRenaissance, wederopbouw en Sebastiano Serlio

Categorie: architectuur, schilderkunst, stedenbouw Tags: Aat Evers, Geert Sarlemijn, Nijmegen, Pieter Coecke van Aelst, Sebastiano Serlio

De klerezooi van ‘bakker’ Gadda

18 april 2017 door Peter Zunneberg Reageer

Toen ik pas in Rome was, logeerde ik in een klooster in de Via Angelo Poliziano. De naam zei mij niets. Maar het was een zijstraat van de Via Merulana. En dat deed wel een belletje rinkelen. Was daar niet ooit een boek over geschreven? Weer thuis las ik het boek, Die gore klerezooi van de Via Merulana, van Carlo Emilio Gadda. En in Rome hield ik alvast mijn ogen goed open. [Lees meer…] overDe klerezooi van ‘bakker’ Gadda

Categorie: literatuur, stedenbouw Tags: Carlo Emilio Gadda, Rome, Via Merulana

Sinaasappels en vierkante straten

22 november 2016 door Peter Zunneberg Reageer

Pas hoorde ik Paul Witteman in een gesprek met een componist verwijzen naar Piet Mondriaans Victory Boogie Woogie als ‘plattegrond van Washington’. Het zal een vergissing zijn geweest, maar wel een vergissing die getuigt van eens iets gehoord hebben zonder werkelijk inzicht in het schilderij. [Lees meer…] overSinaasappels en vierkante straten

Categorie: schilderkunst, stedenbouw Tags: Antoni Gaudí, Barcelona, New York, Philadelphia, Piet Mondriaan, Truus Matti

Categorie

  • architectuur
  • beeldhouwkunst
  • Chronogram
  • Dwarskijken
  • erfgoed
  • film
  • fotografie
  • Jaar van het boek
  • Kunstcolumn
  • literatuur
  • Muurmuseum
  • muziek
  • omgevingskunst
  • Op zoek naar Schwind
  • poëzie
  • schilderkunst
  • School en kunst
  • stedenbouw
  • street art
  • tekenkunst

Trefwoorden

Adolf Friedrich von Schack Amsterdam anoniem Arnhem Berlijn Caspar David Friedrich Den Bosch Den Haag Deventer Doetinchem Dordrecht Eindhoven Enschede Franz Schubert Gent Gorinchem haiku Harderwijk Hengelo Ida Gerhardt Ingmar Heytze Jaap Robben Leeuwarden Leiden Maastricht Michelangelo Middelburg Moritz von Schwind München Naarden Nijmegen Nunspeet Rome Rotterdam sonnet stadsdichter Tilburg Utrecht Venetië Venlo Watou Wenen Willem Wilmink William Shakespeare Zutphen

Alle trefwoorden

Copyright Dorsoduro © 2023 · Log in