Dorsoduro

Cultuur ligt voor het oprapen

  • Home
  • Dwarskijken
  • Muurmuseum
  • Poëzie
  • School en kunst
  • Contact

Publiek

12 september 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Een persfoto van het bezoek van Rishi Sunak aan een hindoetempel roept associaties op met een schilderij van Lawrence Alma-Tadema

Dagelijks bidden er miljoenen mensen, in kerken, moskeeën, tempels of waar dan ook. En zelden is dat nieuws. Maar als de minister-president van het verenigd Koninkrijk, Rishi Sunak, terwijl hij van Indiasche afkomst is, in India de hindoeïstische Akshardham tempel in Delhi bezoekt, is dat een ander verhaal. Vrij vlot na het bezoek verschenen de eerste foto’s. Deze, met Sunak diep voorovergebogen en naast hem zijn vrouw Akshata Murthy, in een omgeving met gouden beelden, heel veel gouden ornamenten en oogverblindend wit marmer, riep direct associaties op met de schilderijen van Lourens Alma-Tadema.

Deze van oorsprong Friese kunstenaar heeft vooral naam gemaakt in Engeland, waar hij zich in 1870 gevestigd had. Lourens werd Lawrence en hij werd zeer succesvol als schilder van vooral scènes uit de klassieke oudheid. Een van zijn beroemdste werken is De rozen van Heliogabalus, waar ik al eens over schreef. Puur afgaand op de vlakvulling zou je een parallel kunnen zien tussen het marmerwit in de foto en het rozenrood in Tadema’s schilderij.

Maar er is nog iets anders, dat mij nog veel meer trof. En dat zijn de zeven zittende jongetjes en de vijf die achter hen staan. Zij zijn het publiek dat de voorstelling van extra belang maakt. Ook bij Alma-Tadema is er publiek. In de wolken van rozenblaadjes zijn diverse vrouwen te herkennen, maar verder naar achteren, tussen de zuilen zit een rijtje mannen en vrouwen, die de voorstelling in verwondering aanschouwen.

En hoewel ik vermoed dat de derde van links, die met de lauwerkrans, Heliogabalus zelf is, speelt hij niet de hoofdrol. Het gaat om het rozenspektakel. En het publiek, die toeschouwers, zijn zowel in de foto als in het schilderij het element dat de voorstelling verheft van het alledaagse naar het buitengewone, het bijzondere, het opmerkelijke. Waar dus in het geval van Sunak persfotografen op af komen, die misschien ook wel Alma-Tadema in hun achterhoofd hadden.

Publiek in de persfoto van het bezoek van Rishi Sunak aan een hondoetempel in India en in een schilderij van Lawrence Alma-Tadema

Categorie: Dwarskijken, fotografie, schilderkunst Tags: Lawrence Alma-Tadema

Bang

27 augustus 2023 door Peter Zunneberg

Dwarskijken, Diane Arbus, Erik Smits

‘Bang voor die ene paddestoel’ luidt de kop boven het korte interview met Jan de Hoop in het Volkskrant Magazine van 26 augustus 2023. De Hoop vertelt over zijn man Coen, die een cursus wildplukken volgt, en hoe hij bang is dat er vandaag of morgen ineens een giftige paddenstoel op het menu zal staan. Het voelt als een tijdbom. Je weet dat hij gaat ontploffen, alleen niet wanneer. Het is als de granaat in de hand van de jongen die Diane Arbus in 1962 fotografeerde in Central Park. Dreigender nog dan de handgranaat in de rechterhand is de verkramping in de linker.

Maar is er wel dreiging? De titel van Arbus’ foto is Child With Toy Hand Grenade, Central Park, NYC, 1962. Het is de pose van het jochie die bepaalt dat er in het hoofd van de toeschouwer iets van kortsluiting ontstaan. En zo is het waarschijnlijk ook met De Hoop en de giftige paddenstoel.
Soms gaat de verbeelding met mensen op de loop. Dat doet overigens ook het portret dat fotograaf Erik Smits van Jan de Hoop maakte. We zien een oudere man tijdens het klussen op zijn terras. Hij oogt onschuldig, maar zijn blik heeft iets dat moeilijk te peilen is. Met de gasbrander in zijn hand zou De Hoop zomaar een levensgevaarlijke psychopaat kunnen zijn, dodelijker nog dan die ene paddenstoel.  

Categorie: Dwarskijken, fotografie Tags: Diane Arbus, Erik Smits

Seurat-momentje

6 juli 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Dwarskijken tussen een foto van een strandscène en een schilderij van Georges Seurat


In de zomer van 1980 bezocht ik voor het eerst de National Gallery in Londen, puur uit nieuwsgierigheid. Het plan om kunstgeschiedenis te gaan studeren moest nog rijpen, maar ik geloof niet dat dit bezoek, in tegenstelling tot het bezoek aan de Tate Gallery diezelfde week daarin doorslaggevend is geweest. Wel zijn er drie schilderijen die toen enorme indruk hebben gemaakt: een portret van de maagd Maria in gebed door Sassoferrato, een zelfportret van Salvator Rosa als verpersoonlijking van de filosofie en Baders bij Asnières van Georges Seurat. Vraag me niet waarom, maar het zijn nog steeds favorieten. Er is geen enkele link tussen de schilderijen, behalve misschien dat het draait om de gemoedstoestand van de hoofdpersonen.

De ingetogenheid bij Sassoferrato en het spottende zelfbewustzijn bij Rosa zijn duidelijk. Maar wie is überhaupt de hoofdpersoon bij Seurat? Voor mij is het de jongeman die al zijn kleren heeft uitgetrokken en in zijn rode zwembroek op de rand van het grasveld zit. Hij schilderij roept bij mij diverse vragen op. Hoe kun je met je voeten over de rand van een grasveld zitten? Dat antwoord is snel gegeven. De grasoever loopt vrij steil naar beneden. Iets voorbij de jongeman is een inham in de oever, een soort ministrandje, waarvandaan je wel direct het water inloopt.
Wat heeft hij op zijn hoofd? Qua vorm komt het overeen met het hoedje van de jongen die vlak voor hem in de rivier staat. Maar de kleur is meer van haar, dus het zal wel een wat vormeloos kapsel zijn.

De belangrijkste vraag is wat er in de jongeman omgaat. Misschien wel heel veel, maar voor de toeschouwer is het onpeilbaar. De jongeman oogt helemaal in harmonie met zijn omgeving, alsof hij zijn gedachten stil heeft weten te zetten. Je kunt het dromerig noemen of zen.
Die gemoedstoestand trof mij ook bij een van de personen op de foto, waarvan ik niet weet wie hem gemaakt heeft en ook niet waar en wanneer. Wat ik, net als de fotograaf, zie is een behoorlijk vol strand waar een vrouw zich volledig van haar buitenwereld lijkt te hebben afgesloten. Rechts staat een man enorm zijn best te doen om indruk te maken op zijn omgeving. En het is juist dit contrast dat de foto zo bijzonder maakt.

Georges Seurat heeft nog een schilderij gemaakt van mensen recreërend aan de waterkant, Un dimanche après-midi à l’île de la Grande Jatte. Alleen zijn de mensen daar meer gestileerd en is er daardoor veel minder overeenstemming met de strandscène. In dit schilderij gaat het meer om de sfeer die een lome zomermiddag aan de rivier oproept. Zelf heb ik in de zomer van 2019 aan de Tarn bij Trébas mijn eigen Seurat-momentje gefotografeerd.

Seurat-momentje



Categorie: Dwarskijken, fotografie, schilderkunst Tags: Georges Seurat, Salvator Rosa, Sassaferrato

Vrouw op straat

19 maart 2023 door Peter Zunneberg 1 Reactie

Ruth Orkin en Sabine Weiss fotografeerden in de jaren '50 beide een vrouw die alleen over straat loopt en wordt aangegaapt door mannen.
Boven: Sabine Weiss, New York, 1955
Onder: Ruth Orkin, American Girl in Italy

In de HBO Max hit-serie The White Lotus zit een scène waarin een vrouw alleen door het Siciliaanse stadje Noto loopt. Ze wordt tamelijk agressief benaderd door tientallen mannen. De mannen komen zo hongerig over, dat je je gaat afvragen of er in Noto überhaupt wel vrouwen wonen. Nu zitten er in The White Lotus heel veel karikaturale personages en scènes, dus echt verbazingwekkend zou het niet moeten zijn. Toch vond ik binnen die context dit clichébeeld van de Italiaanse man, anno 2022 nog wel, te veel over-the-top. Het deed me bovendien denken aan de beroemde foto American Girl in Italy van Ruth Orkin. Maar die is inmiddels zeventig jaar oud.  

Pas kwam ik een foto tegen die laat zien dat het haantjesgedrag niet exclusief Italiaans is. In 1955 maakte Sabine Weiss een foto van een vrouw die door een straat loopt en wordt aangestaard door mannen. New York, 1955 is de titel. Maar leg de beide foto’s naast elkaar en je kan niet anders dan concluderen dat die van Weiss het aflegt. De foto van Orkin is zoveel krachtiger, omdat alle mannen op de vrouw reageren. Bij Weiss zijn het alleen de vier mannen die links op het ventilatierooster zitten. De man die tegen de gevel leunt kijkt een andere kant op. Daarnaast zit een man die geamuseerd naar de vier kijkt en naast hem zit een man te schrijven. De lopende vrouw lijkt zich van de aandacht ook niet bewust, terwijl ze zich in Orkins foto juist terdege weet hoe de mannen om haar heen op haar reageren.

Wat bij Weiss ook niet helpt is dat er rechts nog een groepje mensen staat. Hier is een vrouw in gesprek met mannen. Hiermee wordt het idee van de Battle of the Sexes grotendeels ontkracht.
Zoals ik me eerder afvroeg of Mario de Biasi de foto van Ruth Orkin heeft gekend, gaat dat ook op voor Weiss. En zelfs als je kunt aantonen dat ze de foto van Orkin kende, is het onmogelijk vast te stellen of ze die bewust heeft nagevolgd.
Kijkend naar andere foto’s van Sabine Weiss, komen er talloze associaties met andere fotografen op. Haar spel met licht en schaduw en het perspectief dat zij kiest, is vaak net wat gedurfder dan van die collega’s. Maar juist bij deze foto gaat dat niet op.

Categorie: Dwarskijken, fotografie Tags: Ruth Orkin, Sabine Weiss

Alpenjager

6 februari 2023 door Peter Zunneberg

Dwarskijken, Curzio Malaparte, Claudio Magris

Kaputt heet de roman, die beschouwd wordt als zijn belangrijkste werk, van Curzio Malaparte. Het boek ligt al jaren onaangeroerd op mijn stapeltje nog te lezen boeken. Maar misschien verandert dat door een foto die ik van Malaparte tegenkwam.

[Lees meer…] overAlpenjager

Categorie: Dwarskijken, fotografie, literatuur Tags: Claudio Magris, Curzio Malaparte, Edgar Allan Poe, Francesco Hayez, Yuma Martellanz

Volgende »

Categorie

  • architectuur
  • beeldhouwkunst
  • Chronogram
  • Dwarskijken
  • erfgoed
  • film
  • fotografie
  • Jaar van het boek
  • Kunstcolumn
  • literatuur
  • Muurmuseum
  • muziek
  • omgevingskunst
  • Op zoek naar Schwind
  • poëzie
  • schilderkunst
  • School en kunst
  • stedenbouw
  • street art
  • tekenkunst

Trefwoorden

Adolf Friedrich von Schack Amsterdam anoniem Arnhem Berlijn Caspar David Friedrich Den Bosch Den Haag Deventer Doetinchem Dordrecht Eindhoven Enschede Franz Schubert Gent Gorinchem haiku Harderwijk Hengelo Ida Gerhardt Ingmar Heytze Jaap Robben Leeuwarden Leiden Maastricht Michelangelo Middelburg Moritz von Schwind München Naarden Nijmegen Nunspeet Rome Rotterdam sonnet stadsdichter Tilburg Utrecht Venetië Venlo Watou Wenen Willem Wilmink William Shakespeare Zutphen

Alle trefwoorden

Copyright Dorsoduro © 2023 · Log in