Pas zag ik een advertentie van modeketen Gudrun Sjödén. Een donkerharig model in een rode gebloemde jurk kijkt de toeschouwer aan. ‘Swedish design with a green soul’ staat er als aanprijzing bij. Dwars over het beeld staat het rammelende ‘artistieke december 2021’. In kleine letters lezen we dat het hier gaat om kunstenaarsblouse ‘Ingrid’ van biologisch katoen/zijde.
Ook zonder alle tekst moest ik direct denken aan Meisje in rode kimono van George Hendrik Breitner. Tussen 1893 en 1896 schilderde Breitner een reeks meisjes in kimono, of beter, meisje in kimono’s. Zijn model, Geesje Kwak, is in diverse musea in Nederland te zien in een rode of in een witte kimono. Ook zijn er foto’s van haar bewaard gebleven, foto’s die Breitner vaak gebruikte voor zijn schilderijen. Geesje Kwak was zestien jaar toen ze begon te poseren voor Breitner. Zeker in tijden van #MeToo roept dat vragen op. Maar het schijnt dat de verhouding van Breitner met zijn model strikt zakelijk was. In ieder geval is er een notitieboekje bewaard gebleven waarin Breitner precies heeft bijgehouden wanneer en hoeveel hij Kwak betaald heeft voor het poseren.
Wat opvalt in de schilderijen is de dromerige sfeer. Het model lijkt zich totaal niet bewust van de omgeving. Daar heeft Breitner ongetwijfeld ook de hand in gehad. Het ging hem namelijk niet zozeer om zijn model als wel om de kimono. Kort tevoren was Breitner geïnteresseerd geraakt in het tot dan toe onbekende Japan, een interesse die hij deelde met bijvoorbeeld Vincent van Gogh (denk aan diens Amandelbloesem). Het uitbeelden van Japanse onderwerpen en het verwerken van Japanse invloeden wordt Japonisme genoemd.
Het model dat ons schilderblouse ‘Ingrid‘ toont, is zich juist ontzettend bewust van de omgeving. Ze kijkt de toeschouwer rechtstreeks aan. Tegelijk poogt ze zo nonchalant mogelijk over te komen. Kijk maar naar haar rechterhand, die ze onder haar kin houdt, maar waar ze niet op steunt. Ook hier gaat het natuurlijk niet over het model, maar over Ingrid.
Ongetwijfeld zijn er wat betreft wijze van maken grote verschillen tussen kunstenaarsblouse ‘Ingrid’ en een kimono. Maar een opvallende overeenkomst vind ik het patroon, waarbij de rode stof versierd is met subtiele witte bloemetjes. Eigenlijk is het wel bijzonder als je bedenkt dat wat Breitner 125 jaar geleden als onbekend en exotisch Japans bewonderde, wij nu als typisch Scandinavisch huiselijk design accepteren.
