“Vous cherchez quelque chose?”
Op een zaterdagochtend liepen we in Fribourg in Zwitserland richting de Cathedrale St-Nicolas, waar, zo wisten we, sinds 2021 de stoffelijke resten van Petrus Canisius zich zouden moeten bevinden. De eerste Nederlandse jezuïet is in Nijmegen geboren en in Fribourg overleden. En op een of andere manier schept dat een band.
Boerderij van geluk
Als kunsthistoricus ben ik altijd snel geneigd om iets in de openbare ruimte waar geen logische verklaring voor is, als kunst te interpreteren. En als ik dan ook nog eens een relatie kan leggen met een ander kunstwerk, valt er daaraan helemaal niet meer te tornen. Op tweede Paasdag was het weer eens zo laat.
[Lees meer…] overBoerderij van gelukVerminder
Citius, altius, fortius is de officiële slogan van de olympische beweging. Sneller, hoger, sterker. Deelnemers worden uitgedaagd hun limieten te verleggen. Maar inmiddels gaat het in de sport vooral om meer, meer, meer. En meer is niet per se de sportieve winst. Nee, waar het echt om gaat, is de financiële winst. Ook buiten de sport wordt het fenomeen meer en meer zichtbaar. Neem de museumwereld waar de bezoeker verleid wordt met meer, meer, meer. Zoals bij het Rijksmuseum, waar vandaag de grootste Vermeer-tentoonstelling ooit opent.
Alle schilderijen van Johannes Vermeer onder één dak, dat is een prestatie van wereldformaat. Het gaat om 27 of 28 werken, daarover lopen de berichten uiteen. De tentoonstelling is te zien van 10 februari tot en met 4 juni, 114 dagen, zestien weken. Klein smetje is dat al na zeven weken een van de absolute blikvangers, Meisje met de parel, terugkeert naar het Mauritshuis.
In 2015 trok De late Rembrandt ruim 520.000 bezoekers, waarbij zo’n twee derde afkomstig was uit het buitenland. Ik zou niet verbaasd zijn als die bezoekcijfers dit keer worden overtroffen, alleen voor Vermeer. Het veel kleinere Mauritshuis ontvangt jaarlijks tussen de 400.000 en 500.000 bezoekers. Ook van hen is vermoedelijk een groot deel van over de grens. Het museum wil hen, als op 1 april het toeristenseizoen begint, niet teleurstellen. En daarom moet Meisje met de parel terug.
Enkele maanden geleden was het uitgerekend dit schilderij waaraan activisten van Just stop oil zich vastlijmden. Vanuit de museumwereld was er heel weinig begrip voor de actie. Wat had kunst te maken met fossiele brandstof was een van de vragen, waarmee directies het publiek voor hun zaak hoopten te winnen. Het antwoord op die vraag blijkt nu te zijn: meer dan men in november wilde erkennen.
Op 22 februari 2020, aan de vooravond van corona betoogde Meta Knol, toen nog directeur van De Lakenhal in Leiden, in NRC dat het organiseren van blockbuster-tentoonstellingen voor veel musea niet langer haalbaar was. Te veel inspanning en te hoge lasten, zonder de zekerheid dat dat alles wordt terug verdiend. Het lijkt wel alsof we dat, nu alles na corona weer min of meer normaal is, al weer vergeten zijn. Knol belichtte de kwestie vanuit het perspectief van de musea. Maar ook het klimaat is erbij gebaat als musea stoppen met blockbusters.
Natuurlijk is het een once-in-a-lifetime kans om alle schilderijen van Vermeer bij elkaar te zien. En uiteraard gun ik alle bezoekers een onvergetelijk bezoek aan het Rijksmuseum. Maar misschien is dit ook het moment om te stoppen met meer, meer, meer. Al was het maar om te voorkomen dat generaties na ons het moeten stellen met minder, minder, minder.
Kunst en klimaat
Desperate times call for desperate measures. De oude Griekse geneeskundige Hippocrates wist het 2400 jaar geleden al. Misschien bedoelde hij het niet in een maatschappelijke context, maar meer als een soort zachte heelmeesters maken stinkende wonden. En hij zal het zeker niet in het Engels geformuleerd hebben. Wie dat ook niet deed was Erasmus, die een kleine 2000 jaar na Hippocrates in zijn Adagia schreef: Malo nodo, malus quærendus cuneus. Of in vertaling: voor een harde knoop moet een harde wig gezocht worden.
[Lees meer…] overKunst en klimaatMariaverschijning
Ik had een Mariaverschijning. En ik kon er nog een foto van maken ook. Dat lijkt breaking nieuws, maar dat is het niet. Het Vaticaan hoeft niet gealarmeerd te worden en grote nieuws-outlets kunnen doorgaan waar ze al mee bezig waren. Het was ook niet de eerste keer. De vorige keer was ik op de fiets en had ik geen zin om af te stappen. Maar nu was ik lopend en had ik tijd om even stil te staan.
Op de Daalseweg, op de rotonde voor het oude Badhuis, staat een kunstwerk, Sculptuur van Jan Samsom. Een witte en een zwarte plaat staan rechtop naast elkaar. Bovenop liggen twee buizen die aan de beide einden een grote glazen medaillon dragen. Die medaillons, een met een tekening van Maria en een met de duivel, houden elkaar in balans. Met het wit en het zwart staan ze voor de strijd tussen goed en kwaad. De kunstenaar verklaarde zelf het werk als Mariken van Nieumeghen en Moenen, waarmee hij een link legt tussen dit middeleeuwse theaterstuk en het Badhuis dat tegenwoordig dienst doet als theater. Dat is mooi, maar weinigen zullen Mariken en Moenen herkennen, terwijl zij als personages in het stuk in feite ook de strijd tussen goed en kwaad uitdrukten.
Alles in het kunstwerk mag dan mooi in balans zijn, toch leren we dat het beter is om goed te doen dan om kwaad te doen. Om dat zichtbaar te maken, vermoed ik dat Samsom met de situering van het werk op de rotonde een slimmigheid heeft uitgehaald. Op een wit vlak kun je wel een voorstelling projecteren, op een zwart vlak niet. Daarbij schijnt de zon nooit vanuit het noorden. Daardoor is er nooit een tweede beeld van de duivel zichtbaar. Maar bij voldoende zonlicht verschijnt even na het middaguur wel op de witte staander een projectie van het goede. Mijn Mariaverschijning dus.
