Dorsoduro

Cultuur ligt voor het oprapen

  • Home
  • Dwarskijken
  • Muurmuseum
  • Poëzie
  • School en kunst
  • Contact

Op zoek naar Schwind (58): Franz Liszt

28 november 2024 door Peter Zunneberg

Toen ik in 1993 afstudeerde, gaf ik mijn scriptie de titel ‘Einen Mundvoll Musik’. Ik had de betekenis van muziek in het leven en werk van Moritz von Schwind onderzocht. Pas hoorde ik op NPO Klassiek dat Schwind ook betekenis gehad heeft voor de muziek. Daar wilde ik uiteraard meer over weten.

[Lees meer…] overOp zoek naar Schwind (58): Franz Liszt

Categorie: muziek, Op zoek naar Schwind, schilderkunst Tags: Elisabeth von Thüringen, Franz Liszt, Moritz von Schwind, Wartburg

Respighi

5 september 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Op een rommelmarkt tikte ik voor twee euro een dubbel-cd van Ottorino Respighi (1879-1936) op de kop en daar luister ik nu al dagen naar. Bij voorbeeld naar zijn Fontane di Roma, het orkeststuk dat hij componeerde tussen 1914 en 1916.

Vier fonteinen op vier verschillende momenten van de dag inspireerden Respighi. Twee van die fonteinen ken ik: de Fontana di Tritone van Gian Lorenzo Bernini op het Piazza Barberini en uiteraard de Fontana di Trevi, tussen 1732 en 1762 gebouwd door Nicola Salvi, die voortborduurde op een ontwerp van Bernini. Vanwege het bruisende water spelen in beide fonteinen zeegoden een rol, respectievelijk Triton (zoon van Poseidon en Amphitrite) en Oceanos.
De beide andere fonteinen, de Fontana di Valle Giulia, ook wel Fontana delle Conche genoemd, en de Fontana di Villa Medici ken ik niet. Maar die staan inmiddels wel op mijn lijstje voor een volgend bezoek aan de Eeuwige Stad. Mede door het succes van zijn Fontane di Roma werd Respighi benoemd tot directeur het Conservatorio Santa Cecilia. Het was een soort erebaan en in die tijd componeerde hij een stuk dat nog veel beter werd ontvangen.

Ottorino Respighi, Sandro Botticelli

Pini e Feste
Opnieuw liet Respighi zich inspireren door verschillende plekken in de Romeinse hoofdstad. Dit keer waren de Pini di Roma, de parasoldennen die de pijnboompitten leveren, het onderwerp. Achtereenvolgens klinken zij in de Villa Borghese, op de catacomben, op de Gianicolo en op de Via Appia. De bomen zijn minder concreet dan de fonteinen en wie ze wil zien moet opschieten. Het schijnt dat de karakteristieke parasoldennen ernstig bedreigd worden door een Amerikaanse parasiet.
Een derde stuk van Respighi dat samen met de Fontane en de Pini zijn Romeinse trilogie genoemd wordt, is de Feste Romane (1928). Hierin staan feesten centraal, om precies te zijn circussen, een (kerkelijk) jubeljaar, L’Ottobrata, een oogst- of oktoberfeest en La Befana, het feest dat in Italië traditioneel op 6 januari (Driekoningen) gevierd wordt en dat vergeleken kan worden met ons Sinterklaasfeest.

Botticelli
Alle drie de stukken kende ik al en het is goed om ze weer geregeld te kunnen beluisteren. Helemaal nieuw voor mij was Respighi’s Trittico Botticelliano. Moritz von Schwind heeft ooit gezegd dat hij zou willen kunnen schilderen zoals zijn vriend Franz Schubert componeerde. Respighi liet zich juist inspireren door drie schilderijen van Sandro Botticelli (ca 1445-1510), te weten La primavera, L’ adorazione dei Magi en La nascità di Venere. Die laatste, de geboorte van Venus, is waarschijnlijk Botticelli’s bekendste. Volgens de Griekse mythologie werd Aphrodite, die de Romeinen Venus noemden, geboren uit zeeschuim. Daar gaat Botticelli wat vrij mee om. Bij hem is Venus al geboren en wordt ze door de westenwind, staand op een schelp naar Cyprus geblazen.

Drie schilderijen van Sandro Botticelli dienden als inspiratiebron voor een muzeikstuk van Ottorino Respighi

Aanbidding
Voor L’ adorazione dei Magi, de aanbidding van Jezus door de drie wijzen of koningen koos Botticelli, zoals vaker gebeurde in zijn tijd, geen stal maar een ruïne als setting. En om zijn opdrachtgevers te paaien, gaf hij de wijzen de trekken van Cosimo de’ Medici en zijn zoons Piero en Giovanni. Dus we hebben een mythologische – en een Bijbelse voorstelling, die beide weinig vraagtekens moeten hebben opgeroepen. Ik hoor in Respighi’s interpretatie de verschillen, wat mythologisch is en wat Bijbels, er niet echt aan af.

Allegorie
Bij het eerste schilderij van het triptiek, La primavera, meen ik wel te horen wat Respighi gedaan heeft. La Primavera is een allegorie. In het midden staat Venus, boven haar zweeft een geblinddoekte Cupido en verder zijn Mercurius, de drie gratiën, Flora (godin van de bloemen en de lente), aardnimf Kloris en Zephyros, de westenwind, te herkennen. Nergens in de mythologie staat een scène beschreven zoals Botticelli hier verbeeld heeft. En dus zijn er inmiddels oneindig veel interpretaties van het schilderij, waarbij elke filosoof die in de renaissance enigszins naam maakte, wordt aangehaald.
Ook hier is overigens wel weer een Medici-link. Het schilderij werd gemaakt in opdracht van Lorenzo il Magnifico die het cadeau deed aan zijn achterneef Lorenzo di Pierfrancesco.
Respighi lijkt zich bij het componeren van dit deel verre te hebben gehouden van alle interpretaties. Hij deed wat Antonio Vivaldi ruim tweehonderd jaar eerder al deed, een stuk componeren dat als de lente moest klinken. Daarin is hij zonder meer geslaagd, maar met Botticelli’s schilderij heeft het allemaal weinig meer te maken. Alleen de titel hebben de beide werken gemeen.





Categorie: beeldhouwkunst, muziek, schilderkunst Tags: Gian Lorenzo Bernini, Ottorino Respighi, Rome, Sandro Botticelli

Aïda en het kubisme

29 april 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Een Egyptische legerkapitein wordt verliefd op een Ethiopische prinses die ontvoerd is en tot slavin gemaakt. Hij op zijn beurt wordt begeerd door de dochter van de koning. Dat is het uitgangspunt waarmee rond 1870 componist Giuseppe Verdi aan de gang ging en die vorm kreeg in de opera Aïda. Nu componeerde Verdi in totaal 26 opera’s, maar Aïda is wel een hele speciale. De opdracht kwam niet van een beroemd operahuis in Napels, Venetië of Milaan, maar uit Caïro. Nadat in 1869 het operahuis van Caïro werd ingewijd met een opvoering van Verdi’s Rigoletto, wilde de kedive van Egypte een nieuwe Verdi-opera, die een Egyptische setting moest hebben. Dat de opera speciaal bedoeld was voor de opening van het Suezkanaal, zoals lange tijd is aangenomen, blijkt niet juist.

[Lees meer…] overAïda en het kubisme

Categorie: Dwarskijken, muziek, schilderkunst Tags: Erwin Blumenfeld, Giuseppe Verdi, Jean Cocteau, Pablo Picasso, Paul Klee

Op zoek naar Schwind (49): Mendelssohn, Simrock und die Nonnen

25 april 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Van de circa negenhonderd kerken in Rome heb ik er zo’n vijftig à zestig van binnen gezien. Een opvallende die ontbreekt is de Chiesa della Santissima Trinità dei Monti, boven aan de Spaanse Trappen. Moritz von Schwind woonde er tijdens zijn verblijf in Rome tegenover. Heeft hij er ooit de muziek gehoord die Felix Mendelssohn Bartholdy speciaal voor de nonnen componeerde?

[Lees meer…] overOp zoek naar Schwind (49): Mendelssohn, Simrock und die Nonnen

Categorie: muziek, Op zoek naar Schwind, schilderkunst Tags: Felix Mendelsohn Bartholdy, Ludwig van Beethoven, Moritz von Schwind, Rome

De visboer van Jan Toorop

5 november 2022 door Peter Zunneberg Reageer

Vlak bij waar ik woon, in de Nijmeegse wijk Hengstdal, ligt de zogenaamde spoorbuurt. Vanaf 1923 werden er huizen gebouwd, die voornamelijk bewoond werden door spoorwegpersoneel. Vandaar de naam. De straten zijn er genoemd naar Nederlandse componisten. Om er acht te vinden moet nog een behoorlijke klus geweest zijn. De lengte- en breedteassen van de rechthoekige plattegrond van de buurt zijn genoemd naar de bekendste: Jan Pieterszoon Sweelinck en Alphons Diepenbrock. De laatste was net een paar jaar dood, de eerste overleed vierhonderd jaar eerder. Jacob Obrecht was nog een eeuw ouder en kwam uit Vlaanderen. Adriaen Valerius was een tijdgenoot van Sweelinck, terwijl Johannes Verhulst en Richard Hol, (hoewel een generatie ouder) en Johan Wagenaar tijdgenoten waren van Diepenbrock.

[Lees meer…] overDe visboer van Jan Toorop

Categorie: muziek, schilderkunst Tags: Jan Toorop, Nijmegen, Willem Heydt

Volgende »

Categorie

  • architectuur
  • beeldhouwkunst
  • Chronogram
  • Dwarskijken
  • erfgoed
  • film
  • fotografie
  • Jaar van het boek
  • Kunstcolumn
  • literatuur
  • Muurmuseum
  • muziek
  • omgevingskunst
  • Op zoek naar Schwind
  • poëzie
  • schilderkunst
  • School en kunst
  • stedenbouw
  • street art
  • tekenkunst

Trefwoorden

Adolf Friedrich von Schack Amersfoort Amsterdam anoniem Arnhem Berlijn Den Bosch Den Haag Doetinchem Dordrecht Eindhoven Enschede Franz Schubert Gent Gorinchem haiku Harderwijk Helmond Hengelo Ida Gerhardt Ingmar Heytze Jaap Robben Leeuwarden Leiden Maastricht Michelangelo Middelburg Moritz von Schwind München Naarden Nijmegen Nunspeet Rome Rotterdam sonnet stadsdichter Tilburg Utrecht Venetië Venlo Watou Wenen Willem Wilmink zelfportret Zutphen

Alle trefwoorden

Copyright Dorsoduro © 2025 · Log in