Drie vrouwen dansen in een straatje. Vanochtend kwam ik een foto tegen van Tony Vaccaro. Ik had nog nooit van hem gehoord. Hij werd als zoon van Italiaanse immigranten geboren in 1926 in het Amerikaanse stadje Greensburg. Toen hij vier jaar oud was gingen zijn ouders terug naar Italië. Maar toen de jonge Antonio daar aan het begin van de Tweede Wereldoorlog zijn dienstplicht moest vervullen, ontliep hij die door opnieuw naar de Verenigde Staten te gaan. Ook daar werd hij ingelijfd om in Europa te gaan vechten. Dat deed hij in Normandië, Luxemburg, België en Duitsland. Omdat hij veel had gefotografeerd, werd hij ingezet als spion. De foto’s die hij maakte aan het eind van de oorlog en die periode kort daarna, bezorgden hem grote faam. In de jaren ’50 begon hij voor het tijdschrift Life te werken en fotografeerde hij vooral beroemdheden en maakte hij mode reportages. Eerlijk gezegd had ik tot vandaag nog nooit van hem gehoord.
Zijn foto van de dansende vrouwen zou me waarschijnlijk ook niet zijn opgevallen als ik gisteren in het Rijksmuseum Twenthe niet een werk van Ernst Ludwig Kirchner had gezien. Drie gestalten dansen in wat het licht van een schijnwerper lijkt te zijn, waarbij er één rood is uitgelicht, één geel en de derde blauw. Het werk dateert uit 1933, dus Piet Mondriaan was al ruim vijftien jaar bezig met zijn strakke werk van lijnen en vlakken in deze drie primaire kleuren. Dat Mondriaan een fervent danser was (waarvan zijn Boogiewoogie-schilderijen getuigen) maakt het plaatje compleet. Of Kirchner bewust naar Mondriaan verwees en of zij elkaar ooit hebben ontmoet, heb ik niet kunnen achterhalen. Maar het was de Mondriaan-associatie waardoor ik langer stil stond bij Kirchner.
Wat is de link met Vaccaro’s foto? Ik vind het geen goede foto. Vaccaro maakte hem in 1963 tijdens een modereportage in Marrimekko in Finland. Ik vind dat er iets te veel voorgrond is, het stoort mij dat de vrouwen in de rode en de groene jurk nagenoeg dezelfde houding hebben en dat de vrouw in de gele jurk er te veel van afwijkt, maar vooral irriteert de vrouw in de oranje jurk, die met haar boodschappenmand op de achtergrond staat, mij mateloos.
Toch is er iets dat Kirchner en Vaccaro verbindt. Dat het drie vrouwen zijn, is het niet. Die kom je als drie gratiën al tegen sinds de klassieke oudheid. Het fletse rood, groen en geel staat ook te ver weg van de primaire kleuren rood, geel en blauw. Nee, het is de houding van enkele hoofden: de middelste vrouw bij Kirchner (die overigens ook associaties oproept met figuren van Pablo Picasso) en de vrouwen in de rode en de gele jurk bij Vaccaro hebben alle drie hun hoofd in de nek. En dat geeft hun dans iets ongeremds, iets extatisch. Bij Vaccaro misschien nog wat meer dan bij Kirchner spat het plezier van de dans.