Regel uit songtekst Dancing Shoes van Arctic Monkeys
Gevonden in de Staringstraat in Nijmegen
Poëzie (617): Arctic Monkeys
Poëzie (609): Ratzke
Poëtische typering van de Nijmeegse Stadsschouwburg van Sven Ratzke
Gevonden op een sandwichbord langs de Heyendaalseweg in Nijmegen
Poëzie (607): D’Urfey
Over the hills and far away, regel uit Wit and Mirth, or Pills to Purge Melancholy, volksliederen verzameld door Thomas d’Urfey en uitgegeven tussen 1698 en 1720.
Gevonden op een FIAT 500 in Nijmegen, verwijzend naar een rally die in 2020 werd gehouden voor FIAT 500-eigenaren.
Tekst is onder meer ook de titel van een orkestwerk van Frederick Delius en een songtitel van Led Zeppelin.
Geveltoerist
Ik zal het maar opbiechten: corona heeft van mij een geveltoerist gemaakt. Schrik niet, het is gelukkig niet zo dat ik vanwege teruglopende inkomsten bij nacht een ontij over huizen kruip op zoek naar een openstaand zolderraam. Nee, het is onschuldiger, ik maak ommetjes. En tijdens die ommetjes kijk ik naar de gevels van huizen. Wat is origineel en waar is iets toegevoegd? Hoe kun je drie woningen onder één kap maken en toch symmetrie bereiken? Welke huizen in een straat horen bij elkaar? Dergelijke vragen houden mij al wandelend en kijkend bezig.
Zo ontdekte ik architect Arie van der Kloot. Al jarenlang keek ik gebiologeerd naar een huis in de Ruisdaelstraat. Het huis met het korfje hoorde ik het pas iemand noemen. Dat komt door het bijzondere balkon dat de gemetselde gevel door midden breekt. Jarenlang is het strogeel van kleur, inmiddels is het wat gedekte crèmekleurig. Het is een architectuurdetail dat ik nergens anders zo nadrukkelijk aanwezig heb gezien.
Arie van der Kloot werd geboren in 1894 in het Rotterdamse stadsdeel Schiebroek, lezen we op de website van het Huis van de Nijmeegse geschiedenis. In 1921 verhuisde hij naar Nijmegen, waar hij tot zijn dood in 1983 bleef wonen. Hij ontwierp vrijstaande woningen, woonblokken, winkelpanden en appartementencomplexen. De laatste negentien jaar van zijn leven woonde hij in een villa aan de Kwakkenberg die hij zelf had ontworpen. Zijn stijl wisselde nog wel eens, van expressionistisch (waarvan het huis met het korfje uit 1925 een voorbeeld is), via traditionalistisch naar modernistisch. Zijn werk vertoont zeker ook kenmerken van de Amsterdamse School.
Niet zo ver bij mij vandaan, op de Postweg, staat een opvallend rijtje huizen. Ze blijken ontworpen door Van der Kloot. Ze hebben op de eerste verdieping een soort witte houten omlijsting, maar wat nog veel opvallender is, de hele rij loopt niet parallel aan de straat. Ze zijn gebouwd in een hoek van een graad of dertig ten opzichte van de straat en vormen zo als het ware de tanden van een zaag. Het geeft een heel speels effect dat zelfs onder de ingrepen van bewoners niet enorm te lijden heeft gehad. Maar er is nog iets met de huizen aan de hand. Op diverse gevels heeft Van der Kloot als het ware een stempel gedrukt. In het metselwerk is een soort kerstboomvorm herkenbaar, die bij sommige huizen wit geverfd is en bij andere huizen niet. Nu zijn er veel meer huizen met een witte bovenverdieping, bijvoorbeeld op de Broerdijk en op de Van ’t Santstraat. Nu blijken de huizen op de Broerdijk die niet direct aansluiten op die van de Postweg, ook van de hand van Van der Kloot. Hoe ik dat met zekerheid kan stellen? Door zijn kerstboompje.
Kijken naar gevels kan helpen je blik te scherpen en het geeft je meer inzicht in je eigen woonomgeving. Vandaar mijn oproep: word ook geveltoerist en ontdek wat voor moois er gewoon op straat te zien is.
Dwarskijken: Zijaanzicht
Het is één van de meest intrigerende zelfportretten die ik ken: Artemisia Gentileschi’s Zelfportret als de allegorie van de schilderkunst. Wat zien we? Een vrouw die druk aan het schilderen is, penseel in de rechter hand, palet in de linker. Hoofd lichtjes naar links gebogen, blik geconcentreerd op het doek, dat zich buiten het beeld bevindt. We zien de vrouw van opzij vol in het licht, dat op haar linker schouder haar groene jurk doet glimmen. In haar haar zitten wat plukken los en op haar rechter hand en pols zien we vlekken van de verf. Om haar hals draagt ze een ketting. Wat er aan hangt is even zoeken. De ruimte waar de vrouw aan het werk is, is verder niet gedefinieerd. De hele achtergrond is bruin en ook de hanger aan de ketting oogt bruinig, maar is waarschijnlijk van goud. Aandachtig kijken leert dat het een soort maskertje is. En dat is van wezenlijke betekenis bij de duiding van dit schilderij als allegorie van de schilderkunst. Dat allegorieën altijd als vrouw werden voorgesteld bood Gentileschi als een van de weinigen van haar tijd de mogelijkheid er een zelfportret van te maken.
In Nijmegen hangt bij de ingang van Arthouse LUX al ruim drie maanden de aankondiging dat Kom hier dat ik u kus, de verfilming van het boek van Griet Op de Beeck, daar vanaf 10 december te zien zou zijn. Omdat die datum ook ongeveer het moment was waarop de huidige lockdown inging, is de banner niet vervangen. We zien een vrouw en profil. Het is een beeld dat lijkt te botsen met de titel van de film, maar misschien dat de context iets kan verklaren. Alleen ontbreekt die vooralsnog, omdat nog bijna niemand de film heeft kunnen zien. In ieder geval herinnert het affiche mij elke keer aan Artemisia Gentileschi’s Zelfportret. Het zijaanzicht, vol in het licht, de blik omhoog.
De vrouw op het filmaffiche zou, met haar in de verte, zomaar door een raam naar de maan kunnen staren. De maan, die ook een rol speelt in het schilderij. Op 20 oktober 2020 besprak kunsthistorica Wieteke van Zeil in haar rubriek Oog voor detail het schilderij Judith en haar bediende. In dat stuk legde ze een verband tussen het licht dat op het gezicht van Judith valt en de kunstenares. Artemisia is genoemd naar Artemis, de Griekse godin niet alleen van de jacht, maar ook van de maan. Als we met die informatie nog eens kijken naar het Zelfportret, hebben we ineens een verklaring voor die dynamische, maar ongewone compositie. De houding van de schilderende vrouw weerspiegelt een wassende maan.
Misschien is het allemaal vergezocht, maar ik kan het zelfportret en het filmaffiche in ieder geval niet meer los zien van elkaar, zonder dat ik niet ook aan de maan moet denken.
