In juli 1816 leed het Franse fregat Méduse schipbreuk voor de westkust van Afrika. Aan boord werd een vlot gebouwd, waarop 140 opvarenden zich maar moesten zien te redden. Ze werden door de kapitein van het schip en zijn officieren zonder voedsel of water in de steek gelaten. Hoe het die kapitein en zijn officieren is vergaan, kom ik nergens tegen. Maar het vlot werd na twaalf dagen dobberen op de Atlantische Oceaan gevonden. Vijftien van de 140 waren nog in leven. De rest was van het vlot gesprongen of geduwd of van honger omgekomen en door de overlevenden geheel of gedeeltelijk opgegeten. Het voorval werd in de pers breed uitgemeten. Twee jaar later verwerkte Théodore Géricault in een beroemd geworden schilderij, Le Radeau de la Méduse. Het laat enorm goed de wanhoop en de ontreddering op het vlot zien.
In een referendum gehouden op 23 juni 2016 kregen de kiezers in Groot-Brittannië de vraag voorgelegd of zij ja dan nee de Europese Unie wilden verlaten. Een kleine meerderheid was voor en Brexit was een feit. Nou ja, niet helemaal, er volgden nog jaren van procedures en onderhandelingen. Het inspireerde cartoonist Michael de Adder van de Toronto Star tot een prent waarbij opvarenden van een vlot afscheid nemen van een luxe cruiseschip. Het is niet alleen het vlot dat aan Géricault herinnert, het is ook de piramidale opzet en de wat gehavende vlag. Het vrolijke “So long suckers” duidt op optimisme, maar de waarschuwing vanaf de zijlijn is voor wanhoop en ontreddering.
Géricaults schilderij heeft oneindig vaak navolging gekregen. Bijvoorbeeld in Asterix en het 1e Legioen. Nadat het schip met de piraten een ontmoeting heeft gehad met Asterix en Obelix blijven de piraten achter op een vlot, geheel in overeenstemming met Géricaults compositie. “Ach, ’t went wel …”, zegt de piratenhoofdman bij de geslaagde visuele grap. De Engelse vertaling is al een stuk scherper. Daar zegt hij “We’ve been framed, by Jericho”, wat zo veel betekent als “We zijn te pakken genomen”. Maar het is ook een verwijzing naar de tekening, “We zijn ingekaderd”. Maar het sterkst is het Franse origineel, waar de hoofdman “Je suis Médusé” stamelt (“ik ben verbijsterd”) daarmee woordelijk verwijzend naar de scheepsramp.
Een andere verwerking is van de Ierse band The Pogues die Géricaults schilderij gebruikten op de hoes van hun album Rum, Sodomy and the Lash. Met die drie termen wordt het leven in de Britse marine samengevat. “It’s rum, sodomy and the lash for our shipmates. Imagine what we’d do to our eniemies.”
Wie een beetje thuis is in de kunstgeschiedenis weet dat Mozes al eens eerder slachtoffer is geworden van een foute vertaling. In de kerk van San Pietro in Vincoli in Rome bevindt zich het beroemde Mozesbeeld van Michelangelo. Het is het beroemdste voorbeeld van Mozes met hoorntjes. Maar Mozes had geen hoorntjes moeten hebben, maar moeten stralen, nadat hij van God de tafelen met de tien geboden had gekregen. Het Hebreeuws, de taal waarin het oude testament geschreven is, kent geen klinkers. Waar eeuwenlang karan (hoorntjes) gelezen is, had keren (stralen) gelezen moeten worden.
