In het eerste deel van de nieuwe Netflix-serie Freud zit een scène waarin tijdens een avondje bij iemand thuis een tableau vivant wordt samengesteld. In een fractie van een seconde komt het originele schilderij langs, maar net lang genoeg om het te herkennen: Der Triumph der Ariadne van Hans Makart. [Read more…]
Op zoek naar Schwind (26): Landpartie
Rond 1860 schilderde Moritz von Schwind Die Landpartie: Schwind und Bauernfeld auf einem Leiterwagen of Schwind und Bauernfeld auf einer Landpartie, zoals het schilderij hier en daar ook wel genoemd wordt. We zien een platte kar, getrokken door twee paarden, rijden door een landschap. Op de bok zit iemand de paarden te drijven en in de kar staan vier bankje, waarvan er een bezet is door twee mannen. De voorste is Eduard von Bauernfeld, de achterste met stok schilder Moritz von Schwind. Op het eerste gezicht een aardig tafereeltje, maar er valt meer over te zeggen. [Read more…]
Dwarskijken: Eulalia
“Never the same again? … One of the last visitors to the Tate Modern before it closed during the Coronavirus outbreak. Photograph: Jill Mead/The Guardian”, was het onderschrift bij de foto links. Was het een spontane actie van de vrouw in het museum en was fotografe Mead op het juiste moment op de juiste plek? Of heeft Mead de vrouw gevraagd om even te gaan liggen om een foto te kunnen maken die herinneringen opriep aan het schilderij rechts. Ik denk het laatste.
Op het schilderij zien we de heilige Eulalia, geschilderd door John William Waterhouse. Eulalia geldt als de jongste heilige in de katholieke kerk. Als meisje van dertien en opgevoed in een christelijk gezin trok zij in het Spaanse Merida in 304 in een Romeinse rechtbank het beeld van een godheid omver. Ze werd gevangen genomen, gemarteld en ze stierf als martelares.
Waterhouse maakte dit schilderij in 1865. Het perspectief dat hij als schilder inneemt maakt het zo opzienbarend. Zoals de dode Eulalia hier ligt, daar zijn in de kunstgeschiedenis geen vroegere voorbeelden van. Achter haar staat een Romeinse soldaat en achter hem gaat het gewone leven door. Zo ziet martelaarschap er uit. Om dat te benadrukken laat Waterhouse een tiental duiven als het ware rouwen om Eulalia.
Het is misschien overdreven om het martelaarschap te noemen, maar de sluiting van musea voelt voor sommigen als een enorm offer. En dat heeft Jill Mead met deze foto op een even eenvoudige als doeltreffende manier weergegeven.
Overigens is de naam Eulalia afkomstig uit het Grieks en betekent zij zoveel als: Zij die wel spreekt. Nomen est omen zullen we maar zeggen. Want het gaat net zo goed op voor de heilige als voor fotografe Jill Mead.
Dwarskijken: vogels op kelk
Tijdens een wandeling kwam ik in Ubbergen langs een huis met een balkon. De reling van het balkon bestond uit twee zijdelen en een dubbel middendeel. Centraal in het ijzeren smeedwerk zat op vier plekken een verguld motief van twee vogels die drinken uit een kelk. Het huis, zo was na te zoeken, dateert van omstreeks 1900. Ik ga ervan uit dat de reling van het balkon ook van die tijd dateert. Helemaal zeker is dat niet.
Wat wel zeker is, is dat het motief veel en veel ouder is. In Ravenna in het noorden van Italië staat het Mausoleum van Galla Placidia. Het is een klein, kruisvormig gebouwtje, dat gebouwd werd in 425. Of de Romeinse keizerin Galla Placidia, die de teloorgang van het West-Romeinse rijk van nabij meemaakte hier na haar dood in 450 daadwerkelijk is bijgezet, is zeer de vraag. Maar het gebouwtje is gespaard gebleven en draagt nog altijd haar naam. Het is beroemd vanwege een aantal mozaïeken. Op een ervan staan de heiligen Petrus en Paulus, die met een sleutel en een banderol een verblijf in het paradijs in het vooruitzicht stelden. Tussen hen in staat een kelk waar twee vogels op de rand zitten. De linker vogel kijkt achterom, de rechter drinkt uit de kelk.
Dan volgt de vraag wat voor vogels het zijn. Eigenlijk komen er maar twee soorten in aanmerking. Zowel de pauw (symbool voor onsterfelijkheid) als de duif symbool voor de ziel) komt in tweetallen pikken uit een kelk voor. Maar de vogels in het mozaïek lijken in de verste verte niet op pauwen, dus het moeten wel duiven zijn. Die kwamen in de vroegchristelijke kunst heel veel voor. Bovendien vormen zij samen pikkend uit een kelk de verzinnebeelding van “de ziel in de vreugde des hemels”, zoals hoogleraar kunstgeschiedenis J.J.M. Timmers het omschreef in zijn boek Christelijke symboliek en iconografie. Die vreugde des hemels past wel bij het paradijs waarnaar Petrus en Paulus verwezen.
Zijn de vogels in de Ubbergse reling ook duiven? Dat is moeilijk te zeggen. De linker oogt ronduit agressief, wat je van een duif, tevens symbool van de vrede, niet zou verwachten. Maar een andere uitleg heb ik ook nergens kunnen vinden. Dus ik geef de maker het voordeel van de twijfel.
Muurmuseum: Tour in Utrecht
In zaterdag 4 juli 2015 startte de Tour de France in Utrecht met een individuele tijdrit van 14 kilometer. In de dagen ervoor was Utrecht geel gekleurd en werd er op allerlei andere manieren aandacht besteed aan de grootste meerdaagse wielerwedstrijd. Zo waren er in de stad gedichten te lezen van het Utrechts dichtersgilde (met bijvoorbeeld gedichten van Alexis de Roode, Vrouwkje Tuinman en Els van Stalborch.
Op de hoek van de Thomas á Kempisweg en de Cartesiusweg vereeuwigde Daniël Roozendaal de Nederlandse Tourwinnaars Jan Janssen en Joop Zoetemelk.
Op de hoek van de Kruisstraat en de Kruisdwarsstraat memoreerde Jos Peeters de bijzondere gebeurtenisop een heel andere manier. Op stelde Utrechter Mathijs Ran de zijgevel van zijn huis beschikbaar voor een muurschildering. Jos Peeters schilderde het bijna iconische beeld van de Oudegracht met de Domtoren. Maar die voorstelling omkaderde hij met het onderste deel van de al even iconisch Eiffeltoren.
Fietsend door Utrecht zag ik vorige zomer deze muurschilderingen. Maar misschien zijn er nog meer. Mocht je voorbeelden weten, stuur me daar dan een foto van.
