Cultuur ligt voor het oprapen
Versen uit Paradiso, Canto 33 uit Divina Commedia van Dante Alighieri
Gevonden door Tijs Tummers in de Via Francesco Muralta in Como
Vertaling:
U bent zo machtig en zo grandioos
Wie zich niet om genade tot U keren
Willen wel vliegen, maar zijn vleugelloos
Dante Alighieri, De goddelijke komedie, Vertaald en toegelicht door Ike Cialona en Peter Verstegen, Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 2008
Anselm Feuerbach (1829 – 1880), Paolo und Francesca, Schack Galerie, München
Feuerbach werd geboren in Speyer in Duitsland. Voor zijn opleiding bezocht hij de kunstacademie in Düsseldorf en later die in München. In Antwerpen kreeg hij vervolgens nog les van Gustave Wappers en in Parijs van Thomas Couture. Na kort weer in Duitsland te hebben geleefd, vertrok hij voor lange tijd naar Italië, waar zijn stijl in het bijzonder door Rafael bepaald werd. Feuerbach schilderde vaak mythologische en historische thema’s.
Een schilderij van Paolo en Francesca zijn we eerder tegengekomen bij William Dyce. Het is het bekende verhaal uit Canto V van Dantes Divina Commedia. Francesca wordt gedwongen te trouwen met de mismaakte Giovanni, wordt verliefd op zijn broer Paolo en uiteindelijk worden beiden door Giovanni vermoordt. Een sleutelscène die vaak wordt afgebeeld is het lezen van het verhaal van Lancelot en Guinevere. Waar bij Dyce Paolo de actieve verleider is, staat hij hier bij Feuerbach bijna letterlijk in de schaduw. Het draait hier om Francesca, die leest, maar die gezien het neigen van haar hoofd wel gevoelig is voor de mooie woorden die Paolo haar influistert.
Domenico Peterlin (1822 – 1897), Dante in esilio, Museo Civici, Vicenza
Peterlin werd geboren in Vicenza. Hij begon zijn studie in Venetië en zette die later voort in Rome. Maar door het uitbreken van de Onafhankelijkheidsoorlog moest hij die afbreken. Of Peterlin zelf daadwerkelijk heeft meegevochten is niet zeker. Wel heeft hij in zijn werken stelling genomen en bijvoorbeeld enkele schilderijen gewijd aan koning Victor Emanuel.
In dit schilderij laat Peterlin Dante in ballingschap zien. De beroemde schrijver van onder andere de Divina Commedia werd uit zijn geboortestad Florence verbannen. Opmerkelijk vaak wordt Dante in het rood gekleed afgebeeld en met deze typische hoofdbedekking. Dat Dante zich hier niet in Florence bevindt is duidelijk door de zee op de achtergrond. waar hij wel is, is niet duidelijk. En hij heeft weliswaar een boek op schoot, maar zijn blik is melancholiek, alsof hij terugdenkt aan betere tijden.
William Dyce (1806 – 1864), Francesca da Rimini, National Galleries of Scotland
Dyce werd geboren in Aberdeen en werd als schilder opgeleid in Edinburgh en Londen. Hij maakte diverse reizen naar Italië en werd beïnvloed door de vroege Florentijnse schilderkunst. Terug in Schotland vestigde hij zich in Edinburgh waar hij uiteindelijk hoofd van het Royal College of Art werd.
De lezende vrouw in dit schilderij is Francesca da Rimini. Haar vader regelt een huwelijk voor haar met de invalide Giovanni Malatesta, maar laat zijn dochter in de waan dat ze trouwt met Giovanni’s broer Paolo. Francesca en Paolo worden verliefd, maar Giovanni betrapt en vermoordt hen. De hele geschiedenis van Francesca en Paolo is door Dante vastgelegd in Inferno, het eerste deel van zijn Divina Commedia. Het is een onderwerp dat vele malen geschilderd is, maar waar ook opera’s op zijn gebaseerd.
Luca Signorelli (ca. 1445 – 1523), Dante, Cappella di San Brizio, Dom, Orvieto
Afkomstig uit Cortona werkte Signorelli vooral als schilder van fresco’s in Toscane en Umbrië, hoewel er ook wat werken in Rome aan hem worden toegeschreven. Zijn bekendste werk bevindt zich in de Dom van Orvieto. Daar schilderde hij onder meer een aantal portretten van klassieke dichters als Ovidius en Vergilius. Het portret van Dante bevindt zich daar ook. Daarnaast is de kapel versierd met scenes uit het tweede deel van Dantes Divina Commedia, het purgatorium. Ongetwijfeld waren dit aansporingen aan de gelovigen om goed te leven.
Dante is hier niet schrijvend afgebeeld maar lezend. Hij draagt zoals bijna altijd een rood kostuum met bijbehorende karakteristieke muts. Daarnaast is hij gelauwerd met een lauriertak.
