Dorsoduro

Cultuur ligt voor het oprapen

  • Home
  • Dwarskijken
  • Muurmuseum
  • Poëzie
  • School en kunst
  • Contact

Muurmuseum: Componisten

8 mei 2022 door Peter Zunneberg Reageer

Muurschildering, portretten componisten, Remco W. Visser, Nijmegen

Hoe portretteer je anno 2022 een 19e-eeuwse componist? Dat kan alleen maar naar voorbeeld zijn. Je wilt immers dat toeschouwers de portretten herkennen. Daar zijn bronnen voor nodig. Als je dan bij de portretten ook nog citaten plaatst, wordt het ijs waarop je je begeeft nog iets gladder.

Pas liep ik door de componistenbuurt in Nijmegen. Op de hoek van de Mozartstraat en de Daalseweg was een work in progress. Er was één portret te zien, maar ik herkende niet direct wie hier was afgebeeld. Een dag later waren drie portretten voltooid, waarvan ik Ludwig van Beethoven herkende. Toen kreeg ik corona en kon ik de dagelijkse vorderingen niet meer bekijken. Maar in een buurtje waar zes straten naar componisten zijn genoemd en met nog ruimte voor drie portretten, lag voor de hand, wat ik vermoedde: zes portretten van de zes componisten naar wie de straten genoemd zijn.
Inmiddels is de schildering voltooid en zien we portretten van Johann Sebastian Bach, Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven, Frédéric Chopin, Johannes Brahms en Edvard Grieg.
Maar waarop baseer je je als street artist als je componisten moet vastleggen. Die vraag zal Remco W. Visser zich ook gesteld hebben voor hij aan de klus begon. Drie van de zes (Bach, Mozart en Beethoven) waren al dood voor de fotografie werd uitgevonden. En Chopin overleed toen de fotografie nog in de kinderschoenen stond. De enige van wie met zekerheid te zeggen is welke foto gebruikt is, is een portret van Edvard Grieg door fotograaf Carl Andersen. Beethoven, Chopin en Brahms lijken te zijn gebaseerd op 21e-eeuwse gereconstrueerde portretten. Maar goed, vergeleken met geschilderde en getekende portretten uit hun tijd vertonen Vissers portretten voldoende gelijkenis met de componisten, dus dat is geen probleem.  

Edvard Grieg, voor fotograaf Carl Andersen

Bij de portretten vermeldde Visser de namen van de componisten, dus wie niet mocht weten hoe Bach of Beethoven eruit heeft gezien, heeft hier extra houvast. Bij elk portret is ook een citaat van de betreffende componist te lezen. En waar ik al nieuwsgierig was welk beeld uitgangspunt voor Visser was, ben ik dat bij die uitspraken helemaal. Zo is “Wanneer de kunst het leven is, is leven een grote kunst”, toegeschreven aan Bach een kromme vertaling van “Wem die Kunst das Leben ist, dessen Leben ist eine große Kunst“. Bach zou het aan een vriend geschreven hebben, maar de exacte bron heb ik nog niet gezien.
Mozarts “Liefde! Liefde! Dat is de ziel van het genie” (“Ein Genie ohne Herz ist ein Nichts. Nicht das Verständnis, nicht die Intelligenz allein, auch nicht zusammen machen zum Genie. Liebe, Liebe, Liebe. Das ist die Seele des Genies“) wordt vrij algemeen aan Mozart toegeschreven, maar zonder exacte bron. Hier en daar vind je echter ook de vermelding dat botanicus en scheikundige Nikolaus Joseph von Jacquin het juist aan Mozart heeft geschreven.

“Wat ik ben, ben ik van mezelf” heeft Beethoven klaarblijkelijk geschreven aan een van zijn begunstigers, vorst Lichnowsky: “Fürst, was Sie sind, sind Sie durch Zufall der Geburt; was ich bin, bin ich von mir selbst.“.
Voor Chopins “Eenvoud is de grootste prestatie” blijken uitsluitend Engelstalige bronnen te zijn. “Simplicity is the final achievement. After one has played a vast quantity of notes and more notes, it is simplicity that emerges as the crowning reward of art.” zou in 2007 voor het eerst in een Engelstalig boek geciteerd zijn.
Ook Brahms’ “Zonder vakmanschap is inspiratie slechts een rietstengel, trillend in de wind.” doet het in het Engels “Without craftsmanship, inspiration is a mere reed shaken in the wind.” een stuk beter dan in zijn moedertaal Duits “Ohne Kunstfertigkeit ist Inspiration ein bloßes Schilf, durch das der Wind streift.” (164000 treffers tegenover 3 op Google). Wanneer en waar Brahms het gezegd of geschreven heeft is mij vooralsnog niet bekend.
En dan “Het alles is een mysterie.” van Edvard Grieg. Waar dat vandaan komt, dat is pas echt een mysterie.
Uiteraard wil ik niets afdoen aan het werk van Remco W. Visser. Ik denk dat hij integer gezocht en geciteerd heeft. Maar met de komst van het internet weten we dat inspirerende citaten een eigen leven zijn gaan leiden. Toch ben ik positief en zie ik mogelijkheden voor de andere componisten Gregorius (van het Gregoriaans), Palestrina en Verdi. En voor het spoorbuurtje met de Nederlandse componisten Diepenbrock, Dunkler, Obrecht, Richard Hol, Sweelinck, Valerius, Verhulst, Wagenaar en Willem Heydt.    

Categorie: muziek, schilderkunst, street art Tags: Edvard Grieg, Frédéric Chopin, Johann Sebastian Bach, Johannes Brahms, Ludwig van Beethoven, Nijmegen, Remco W. Visser, Wolfgang Amadeus Mozart

Muurmuseum: The Imker

23 januari 2022 door Peter Zunneberg Reageer

Street art van The Imker, met portretten van Rudolf Steiner, Joseph Beuys en Ambrosius van Milaan

Zonder arbeid geen honing staat er in sierlijke letters op een muur in de buurt van het Honig-complex in Nijmegen te lezen. Het is als het ware uitspraak van de vrouw die er direct naast is afgebeeld. En profil en met een klimstruik als kapsel. Het is street art zoals die over de hele wereld te zien is. Behalve dan dat er hier met de genoemde stelling een betekenislaag aan is toegevoegd. Het portret niet zozeer, maar de tekst des te meer wijzen in de richting van Remco W. Visser, die als street artist lang werkte als The Imker. Op allerlei plekken in de stad is zijn werk te vinden. Een stencil van een imker die een raam uit een bijenkast tilt, waarbij op het raam The Imker te lezen is. Op andere plekken zijn het portretten van drie bijenvrienden.
Rudolf Steiner schreef het boek De bijen. De grondlegger van de antroposofie heeft in 1923 enkel voordrachten gehouden waarin hij voorspelde dat bijen het moeilijk zouden krijgen en waarin hij onder meer inging op de relatie van bijen tot de zon.
Ook beeldend kunstenaar Joseph Beuys was zeer gefascineerd door bijen. In een interview door twee imkers gaat hij in op de overeenkomsten tussen bijenvolken en de menselijke samenleving. In de laatste herdruk van het boek van Steiner is dit interview ook opgenomen.
De oudste is afgebeelde, een monnik met een baard, moet wel Ambrosius van Milaan zijn. Deze kerkvader werd geboren in Trier. Volgens een legende vloog er een zwerm bijen over zijn wieg en druppelden zij honing in zijn mond. Zijn redevoeringen zouden daarom zoet als honing zijn geweest. En om die reden werd Ambrosius de beschermheilige van de imkers.

Vitruvius
Het meest bijzondere werk van The Imker is helaas verdwenen uit Nijmegen. Het was gebaseerd om Leonardo da Vinci’s Mens van Vitruvius. Marcus Vitruvius Pollio (ca. 85 – 20 v. Chr.) was een Romeinse architect die tien boeken over architectuur geschreven heeft. In zijn werk hamert hij op de menselijke maat, die een rol dient te spelen bij de lengte, breedte en hoogte van gebouwen. Leonardo da Vinci vertaalde dat in een tekening van de Mens van Vitruvius, met alle juiste maatverhouding van het menselijk lichaam. Een man die rechtop staat met zijn armen horizontaal raakt precies de randen van een vierkant (waarbij de vierde zijde langs het hoofd van de man loopt). Met licht geheven armen en gespreide benen past de figuur precies in een cirkel.

Muurschildering van The Imker, gebaseerd op Mens van Vitruvius van Leonardo da Vinci

The Imker heeft de Mens van Vitruvius uitgerust met een imkerskap. Het ziet er op de witte muur wat science fiction-achtig uit, vooral omdat het zwart is ingekleurd. Maar zie je eenmaal de om hem heen wervelende zwarte stippen, die er uitzien als dropjes, als bijen, dan begrijp je de voorstelling. Het is niet zomaar een leuke vondst, waarbij een willekeurig kunstwerk is aangepast om zo te passen in de opvattingen van de maker. Nee, The Imker verwijst hier naar het aloude idee dat de kunst de natuur imiteert. Natura artis magistra, de natuur is de leermeester van de kunst. Overigens blijkt die spreuk pas uit de 16e eeuw te stammen, maar dat terzijde. De ideeën over perfecte verhoudingen, zoals opgeschreven door Vitruvius en vormgegeven door Leonardo da Vinci, bestonden in de natuur al veel langer, bij voorbeeld in de manier waarop bijen in hun nesten een stelsel van zeshoekige gaatjes (hexagonen) maken.
Het pand tussen de Mariënburgsestraat en de Hertoghof, waar het werk van The Imker te zien was, is gesloopt. Het is het lot van street art dat het niet voor de eeuwigheid is.
Soms zou je wensen dat hier ook hier een Latijnse spreuk van toepassing was. Ars longa, vita brevis, het leven is kort, de kunst duurt lang.

Categorie: Muurmuseum, schilderkunst, street art Tags: Leonardo da Vinci, Remco W. Visser, The Imker, Vitruvius

Muurmuseum: Hyuro

28 september 2021 door Peter Zunneberg Reageer

Wat hebben een collectief eetcafé in Nijmegen en een galerijflat van twaalf verdiepingen in Heerlen  met elkaar gemeen? Het antwoord is een muurschildering van Hyuro.

Hyuro werd in 1974 als Tamara Djurovic geboren in Argentinië (op welke datum en in welke plaats blijken niet makkelijk terug te vinden). Vermoedelijk verhuisde ze in de jaren ’90 naar Valencia, waar ze aan de technische universiteit een opleiding volgde. Djurovic overleed op 19 november 2020 aan leukemie.
Tussen 2011en 2020 maakte ze naam met haar muurschilderingen, waarin vaak vrouwen een hoofdrol vertolkten. In iets meer dan acht jaar werkte ze veel in Spanje (vooral in haar woonplaats Valencia) en Italië, maar er zijn ook muurschilderingen van haar hand te vinden in Noorwegen, Denemarken, Polen, Rusland, de Verenigde Staten, Mexico, Brazilië, Argentinië, Tunesië, Australië en Nieuw-Zeeland. In totaal maakte Hyuro zo’n ruim honderd muurschilderingen, waarvan dus twee in Nederland.

Op de gevel van eetcafë De Plak in de Bloemerstraat in Nijmegen schilderde ze in 2019 acht vrouwen die met allerlei keukengerei (pannen, deksels, houtenlepels) muziek maken. Het is een bonte voorstelling van een groep mensen met een directe link naar de gebruiker van het pand. Perspectief is er niet, alle figuren zijn even groot en ze verschillen hooguit doordat we sommige frontaal zien, anderen en profil en een zelfs voor driekwart op de rug. Samen vullen ze het vlak van naar schatting acht bij tien meter, waarbij opvalt dat vier figuren zijn afgesneden omdat de muur niet groter is en een doordat er een raam in de wand zit.

Een dergelijke afsnijding is het enige overeenkomst van de schildering in Nijmegen met die in Heerlen. Daar, op één van de galerijflats aan de Peter Schunckstraat aan de rand van de wijk Heerlerbaan, schilderde Hyuro een vrouw van wie het gezicht ontbreekt. In haar armen koestert ze een gebroken en weer in elkaar gelijmde vaas. Ook hier is dus de voorstelling groter dan het beschikbare vlak, dat hier, anders dan in Nijmegen al kolossaal is. De wand van de flat is naar schatting acht meter breed en een kleine veertig meter hoog. Om de voorstelling in volle glorie te kunnen aanschouwen, moet je eigenlijk flink afstand nemen. Fraai zicht zou je hebben vanaf de Euregioweg tussen Heerlen en Kerkrade, ware het niet dat hier bomen het zicht belemmeren. Ook dichterbij de schildering was er een obstakel. Op een meter of tien van de wand staat een soort ketelhuis, waardoor van afstand het zicht op de voeten van de vrouw geblokkeerd wordt. Dat loste Hyuro op door op de zijmuur van het gebouwtje de voeten nogmaals te schilderen.

Wat ik mooi vind aan het werk in Nijmegen is het plezier dat ervan af straalt. Heb lol in koken lijkt het te willen zeggen. Maar in Heerlen gaat de boodschap nog een stuk verder. Door de gigantische afmetingen is het werk enorm krachtig, maar de voorstelling toont juist kwetsbaarheid. Het laat zien dat iets wat kapot is geweest, toch nog waarde kan hebben. In feite gaat dat ook op voor Heerlen, dat na de hoogtijdagen van de mijnindustrie een lange periode van neergang heeft gekend. Eigenlijk zegt Hyuro met haar schildering dat we zuinig moeten zijn op Heerlen. Ik vind dat wel mooi. Maar ik hoop vooral dat we ook nog heel lang heel zuinig zullen zijn op het werk van Hyuro.

Het ketelhuis met voeten

Categorie: Muurmuseum, schilderkunst, street art Tags: Heerlen, Hyuro, Nijmegen

Muurmuseum: Lezeres

3 september 2021 door Peter Zunneberg 1 Reactie

Octavie Wolters, Maasniel, Lezeres

Ergens halverwege de 19e eeuw werd, waarschijnlijk in Engeland, een slijtvaste vloerbedekking uitgevonden. Als je lijnzaadolie bloot stelt aan lucht, vormt zich een vel. En als je die lijnzaadolie giet over een drager, zoals een lap jute, kun je dat uitgeharde vel oppakken en oprollen.
Zoals dat vaker gaat met uitvindingen, komt van het een het ander. Kunstenaars zagen in linoleum een alternatief voor de houtsnede. De manier van werken is min of meer hetzelfde: je maakt een tekening, met een guts steek je weg wat je niet wilt zien. Met een roller breng je inkt aan en je drukt die op papier.

De lezeres, een lino van Octavie Wolters, uitgevoerd als muurschildering op de gevel van een boekhandel in Maasniel

De Duitse schilder Erich Heckel (1883 – 1970), wordt gezien als de eerste kunstenaar die linoleum ging gebruiken om mee te drukken. Ook andere kunstenaars van de mede door Heckel opgerichte  kunstenaarsgroep Die Brücke maakten linosnedes, net als beroemde kunstenaars als Henri Matisse, Wassily Kandinsky, Gabriele Münter en Maurice de Vlaminck. Later experimenteerde bijvoorbeeld Pablo Picasso met linosnedes in meerdere kleuren.
In Nederland maakt Octavie Wolters momenteel furore met linosnedes. Ze maakte al een boekomslag, ze schreef en maakte lino’s voor een prentenboek, dat binnenkort verschijnt, en drie van haar drukken zijn aangekocht door het prentenkabinet van de Universiteit Leiden. Een van haar lino’s, De lezeres, is onlangs als muurschildering uitgevoerd. De schildering op de zijgevel van boekhandel De kleine tovenaar in Maasniel (een stadsdeel van Roermond) is al van veraf te zien. Dat het oorspronkelijk een lino is, is goed te zien in het haar van de lezeres, waarbij de losse lokken zorgen voor dynamiek in de voorstelling. Bijzonder is dat de voorstelling ook in een metershoge uitvoering niet aan kracht inboet. Het subtiele gebaar van de hand op de borst, die het lezen als iets intiems voorstelt, gaat ook in dit grote formaat niet verloren. Een mooier beeld kun je je als boekhandel nauwelijks wensen.     

Categorie: Muurmuseum, schilderkunst, street art Tags: Maasniel, Octavie Wolters

Muurmuseum: Donderkop

15 augustus 2021 door Peter Zunneberg Reageer

Street art van Donderkop in Nijmegen

Half mei viel me voor het eerst een portret op op een transformatorkastje. Ik was met de auto dus het was in een flits. De volgende dag ben ik lopend gaan kijken. Het portret hing er nog, maar op een hoek was het al losgeraakt. Met de felle kleuren deed het me denken aan Emil Nolde en Kees van Dongen. Donderkop luidde de enigszins mysterieuze tekst. Thuis kwam ik erachter dat Donderkop de schuilnaam is van de kunstenaar die het portret maakte. Ik ging er meer op letten en kwam ook werk op andere plekken tegen. Vaak verdwenen ze ook weer, meestal een kwestie van dagen. Maar geregeld verschenen er ook weer nieuwe. Niet altijd zo kleurig als de eerste die ik ooit zag, maar wel altijd expressief. En soms voorzien van flarden van songteksten, zoals van Sia. (blauwe portret, bovenste rij, vierde van links). En waar het werk heel uitgesproken is, heeft de manier van tentoonstellen iets heel kwetsbaars: de elementen hebben vrij spel, maar ook andere wildplakkers kennen weinig mededogen. De portretten zelf spreken me al aan, maar juist ook dat aantreffen op straat levert telkens weer kleine geluksmomentjes op. Ik fotografeer ze om ze op een of andere manier te behouden. En ik hoop dat de kleine pareltjes van Donderkop nog heel lang de straten van Nijmegen zullen sieren.  

Street art van Donderkop in Nijmegen

Categorie: schilderkunst, street art Tags: Donderkop, Nijmegen

« Vorige
Volgende »

Categorie

  • architectuur
  • beeldhouwkunst
  • Dwarskijken
  • erfgoed
  • film
  • fotografie
  • Jaar van het boek
  • Kunstcolumn
  • literatuur
  • Muurmuseum
  • muziek
  • omgevingskunst
  • Op zoek naar Schwind
  • poëzie
  • schilderkunst
  • School en kunst
  • stedenbouw
  • street art
  • tekenkunst

Trefwoorden

Adolf Friedrich von Schack Amersfoort Amsterdam anoniem Arnhem Berlijn Den Bosch Den Haag Deventer Doetinchem Dordrecht Eindhoven Enschede Franz Schubert Gent Gorinchem H.H. ter Balkt haiku Hengelo Ida Gerhardt Ingmar Heytze Jaap Robben Jules Deelder Leeuwarden Leiden Maastricht Middelburg Moritz von Schwind München Naarden Nijmegen Nunspeet Oss Rome Rotterdam Rutger Kopland sonnet stadsdichter Tilburg Utrecht Venetië Watou Wenen Willem Wilmink Zutphen

Alle trefwoorden

Copyright Dorsoduro © 2022 · Ontwerp en realisatie: Bartswerk Grafisch, Interactief en Webdesign · Log in
[footer_backtotop]