Dorsoduro

Cultuur ligt voor het oprapen

  • Home
  • Dwarskijken
  • Muurmuseum
  • Poëzie
  • School en kunst
  • Contact

Poëzie (765): Almashaan

15 januari 2023 door Peter Zunneberg

Poëzie, straatpoëzie, gedicht, muurgedicht, Bashar Almashaan, Zutphen

Gedicht van Bashar Almashaan
Gevonden door Geert Geenen in de Spoorstraat in Zutphen

Categorie: poëzie Tags: Bashar Almashaan, Zutphen

Poëzie (764): Schierbeek

11 januari 2023 door Peter Zunneberg

Poëzie, straatpoëzie, gedicht, muurgedicht, Bert Schierbeek, Venlo

Gedicht van Bert Schierbeek
Gevonden op het Bastion in Venlo

Categorie: poëzie Tags: Bert Schierbeek, Venlo

Dwarskijken: Dobbelstenen

8 januari 2023 door Peter Zunneberg 2 Reacties

Dwarskijken, Platonische lichamen, Sylvester Ii

In een reactie op ons jaaroverzicht schreef een oom van mij, oud-wiskundeleraar, dat hij zich in 2022 uitgebreid bezig had gehouden met Platonische lichamen. Het zijn schitterende voorbeelden van wiskundige schoonheid, die wel een plaatsje verdienen op Dorsoduro, zo schreef hij. Nu ben ik nooit een ster in wiskunde geweest en dus moest ik opzoeken wat Platonische lichamen überhaupt zijn. Bij regelmatige veelvlakken, waarvan de kubus ongetwijfeld het bekendste voorbeeld is, kon ik me iets meer voorstellen. En dodecaëder heb ik altijd een buitengewoon intrigerend woord gevonden. Het blijkt een regelmatig twaalfvlak dat bestaat uit twaalf vlakken met elk vijf hoekpunten. Maar een mogelijkheid om er in kunsthistorische context iets zinnigs over te zeggen, zag ik niet.

Paus
Dat veranderde toen ik een dag later op Historiek een stuk las over paus Sylvester II. Ergens halverwege werd in de Auvergne in Zuidwest Frankrijk een zekere Gerbert geboren. Rond 963 trad hij als lekenbroeder in in een klooster in Aurillac. Dat leverde hem zijn naam Gerbert van Aurillac op. In het klooster viel hij op door zijn intelligentie, waardoor hij monnik kon worden. Vooral de wiskunde had Gerberts belangstelling. Tijdens een reis naar Rome maakte Gerbert kennis met keizer Otto I. Die zocht een privéleraar voor zijn zoon die ook Otto heette en die vanaf 973 keizer Otto II zou worden. Ook van diens zoon, de later keizer Otto III is Gerbert enige tijd privéleraar geweest. Een neef van deze Otto was paus Gregorius V, die Gerbert in 998 benoemde tot aartsbisschop van Ravenna. Een jaar later volgde Gerbert Gregorius op als paus. Als naam koos hij Sylvester.

Fries met portretten van alle pausen in de basilica di San Paolo Fuori le Mura

Portret
In de basilica di San Paolo Fuori le Mura in Rome is een beeltenis van Sylvester II te zien. Heel vreemd is dat niet. Van alle pausen vormen de portretten een soort fries en er bestaat een vreemd soort bijgeloof dat als er geen plek meer is voor het portret van een nieuwgekozen paus, de wereld zal vergaan. In Aurillac wordt Sylvester II sinds 1851 geëerd met een groot bronzen beeld. Maker van dit beeld is David d’Angers, die eigenlijk Pierre-Jean David heette. Om verwarring met de beroemde schilder Jacques Louis David, bij wie D’Angers ook kort in de leer is geweest, te voorkomen koos hij voor een pseudoniem. Hij werd zeer succesvol als portretbeeldhouwer. Alleen al op begraafplaats Père Lachaise in Parijs zijn meer dan twintig portretbustes van hem te vinden.

Dobbelstenen zijn een praktische toepassing van Platonische lichamen

Nicolaaskapel
Terug naar de Otto’s. Met name Otto II in Nijmegen geen onbekende. Hij was gehuwd met de Byzantijnse prinses Theophanu aan wie in de stad een Waalpainting gewijd is. Ook is hij mogelijk initiatiefnemer geweest voor de bouw van de Nicolaaskapel op het Valkhof. Die kapel, met haar achthoekige plattegrond, wordt Ottoons genoemd. Het meest karakteristieke kenmerk van die stijl is het kapiteel, dat vanwege de afgeronde hoeken dobbelsteenkapiteel wordt genoemd.
Met wat fantasie kom je van de dobbelsteen met de waarden 1 tot en met 6 al snel weer bij de kubus uit. In moderne spellen worden ook dobbelstenen gebruikt met waarden tot en met 8, 12 en zelfs 20. En laten dat nu weer praktische toepassingen zijn van Platonische lichamen.



Categorie: architectuur, beeldhouwkunst, Dwarskijken Tags: Nicolaaskapel, Sylvester II

Poëzie (763): Hanneke

7 januari 2023 door Peter Zunneberg

Poëzie, straatpoëzie, gedicht, Hanneke, Nijmegen

Hortus, gedicht van Hanneke
Gevonden in de theetuin van de Hortus, Victor Westhofflaan 22 in Nijmegen

Categorie: poëzie Tags: Hanneke, Nijmegen

Dwarskijken: Daphne

5 januari 2023 door Peter Zunneberg Reageer

Dwarskijken, Muurmuseum, street art, Daphne, Davide Brioschi, Gian Lorenzo Bernini, Salerno

Afgelopen najaar bezocht Stijn Zunneberg Salerno. Naast veel straatpoëzie fotografeerde hij daar  diverse muurschilderingen, zoals deze van een vrouw die transformeert in plantaardige motieven. Het is het verhaal van de bosnimf Daphne, die tegen haar wil belaagd wordt door de god Apollo. Dat zou je nu grensoverschrijdend gedrag noemen, maar het slachtofferschap van Daphne is nog groter. Apollo’s onvermoeibare jacht is veroorzaakt door de god van de liefde Eros, over wiens boogschutterskwaliteiten Apollo zich nogal laatdunkend heeft uitgelaten. Dus Eros mikt op de onschuldige Daphne, Apollo wordt tot over zijn oren verliefd, maar Daphne wordt niets gevraagd. Op haar roep om hulp reageert Daphnes vader, de riviergod Peneus: hij verandert zijn dochter in een boom, een laurierboom om precies te zijn. En daar wordt het verwarrend want Daphne blijkt ook de naam van een plantengeslacht in de peperboompjesfamilie te zijn en niet, zo als voor de hand liggend zou zijn in de laurierfamilie.

Metamorfosen
Of het mis is gegaan bij de dichter die het verhaal van Apollo en Daphne optekende, is niet helemaal duidelijk. Zeker is wel dat Publius Ovidius Naso het verhaal heeft opgenomen in zijn Metamorfosen. Dat boek geldt als een van de belangrijkste werken uit de klassieke Romeinse literatuur. Tijdens de renaissance werd het, na de Bijbel, een enorme bron van inspiratie voor beeldend kunstenaars. Er is geen gedaanteverwisseling door Ovidius beschreven, die niet door een kunstenaar verbeeld is. Neem alleen al de avonturen van oppergod Zeus die als zwaan bij Leda de tweeling Castor en Pollux verwekte, als stier de Fenicische prinses Europa ontvoerde en als gouden regen Danaë bezwangerde, waarna Perseus geboren werd. Ook begrippen uit ons hedendaags taalgebruik, zoals echo en narcisme, zijn direct terug te leiden naar de verhalen van Ovidius.

Eremita
Maker van de muurschildering is Davide Brioschi, die zijn street art signeert als Eremita. We zien nog Daphnes gezicht, maar over haar wang en langs haar hals zien we een witte lijn, alsof er uit haar schedel een kap is weggenomen, waardoor we nu in haar binnenste kunnen kijken. Daar zien we delen van een wervelkolom, maar ook een celstructuur die aan blad doet denken. De transformatie van nimf naar boom is dus iets wat van binnen komt. Het is niet zoals Daphne vaak wordt verbeeld met huid die verandert in bast en ledenmaten die zich ontwikkelen tot takken. Ter hoogte van Daphnes borstkas zien we al blad en bloemen groeien.

Extase
Brioschi heeft zijn werk niet alleen rechtsboven gesigneerd, hij heeft ook linksboven de titel vermeld: Estasi di Dafne, de extase van Daphne. Nu is extase een toestand van verrukking. Letterlijk is het een soort buiten jezelf treden. De bekendste extase is die van de heilige Teresa van Avila, zoals die is vormgegeven door Gian Lorenzo Bernini. Iemand – ik noem geen namen – biechtte me pas op dat Bernini’s kwaliteiten verder moeten hebben gereikt dan het virtuoos bewerken van marmer. Om de toestand van Teresa in de Santa Maria della Vittoria of die van de zalige Ludovica Albertoni in de San Francesco a Ripa, beide in Rome, te kunnen grijpen, moet hij ook wel een fantastische minnaar zijn geweest. Iets van hun extatische toestand is ook zichtbaar in zijn Apollo en Daphne in de Galleria Borghese in Rome.

Extase of lijden?
Ik schreef al eens over pijn en extase en hoe vaag de grens is als je als kunstenaar deze emoties moet vormgeven. Bij Daphne heb ik niet het idee dat ze buiten zichzelf treedt en al helemaal niet van genot. Het lijkt me juist een pijnlijk proces als je van een mens in een boom verandert. Daarbij heeft Bernini niet alleen Daphne als slachtoffer verbeeld, maar ook Apollo als degene aan wie zij wil ontkomen. Daphne lijdt zichtbaar onder de ‘omhelzing’ van Apollo. Ik zou dat geen extase willen noemen. Dus om de manier van verbeelden geef ik Brioschi graag een plek in mijn Muurmuseum. Maar zijn titel stemt tot kritisch nadenken.

Foto links: Stijn Zunneberg; foto rechts: Wikimedia Commons

Categorie: beeldhouwkunst, Dwarskijken, Muurmuseum, schilderkunst, street art Tags: Daphne, Davide Brioschi, Gian Lorenzo Bernini, Salerno

« Vorige
Volgende »

Categorie

  • architectuur
  • beeldhouwkunst
  • Chronogram
  • Dwarskijken
  • erfgoed
  • film
  • fotografie
  • Jaar van het boek
  • Kunstcolumn
  • literatuur
  • Muurmuseum
  • muziek
  • omgevingskunst
  • Op zoek naar Schwind
  • poëzie
  • schilderkunst
  • School en kunst
  • stedenbouw
  • street art
  • tekenkunst

Trefwoorden

Adolf Friedrich von Schack Amersfoort Amsterdam anoniem Arnhem Berlijn Den Bosch Den Haag Deventer Doetinchem Dordrecht Eindhoven Enschede Franz Schubert Gent Gorinchem H.H. ter Balkt haiku Harderwijk Hengelo Ida Gerhardt Ingmar Heytze Jaap Robben Jules Deelder Leeuwarden Leiden Maastricht Michelangelo Middelburg Moritz von Schwind München Naarden Nijmegen Nunspeet Rome Rotterdam sonnet stadsdichter Tilburg Utrecht Venetië Watou Wenen Willem Wilmink Zutphen

Alle trefwoorden

Copyright Dorsoduro © 2023 · Log in