In de boekenbijlage van de Volkskrant van zaterdag 4 januari zijn bijna alle foto’s gemaakt door Hilde Harshagen. Het zijn foto’s waarin het thema lezen centraal staat. Eén foto roept associaties op met oudere foto’s en dat zit hem in een woord: wervelend.
Op 23 maart 1899 wordt in Frankfurt am Main Ilse Bing geboren. Als ze veertien is krijgt ze een Kodak Boxcamera, waar ze een zelfportret mee maakt. Nou kun je je afvragen of iemand die net de fotografie begint te ontdekken per ongeluk zo’n foto maakt, of dat er zelfs bij die eerste kiekjes al iets van talent zichtbaar is. Zeker bij Ilse Bing neig ik naar het laatste. Ze begint aan een studie wis- en natuurkunde, maar stapt naar kunst- en architectuurgeschiedenis. In 1924 begint ze in Wenen aan een proefschrift over architect Friedrich Gilly. Om zijn werk vast te leggen, koopt Bing een Voigtländer camera. Of ze veel van Gilly’s gebouwen heeft vastgelegd is onbekend. In 1929 geeft ze haar promotieplannen op en gaat ze helemaal voor de fotografie. Speciaal daarvoor schaft ze een Leica kleinbeeldcamera aan, die dan net nieuw op de markt is verschenen. Bing experimenteert er lustig op los, met zelfportretten en straatfotografie, waarbij geregeld haar bijzondere perspectief opvalt.
In 1931 maakt ze in Parijs een foto van een cancandanseres. Door de beweging van de danseres waaiert haar jurk met grote witte stippen uit rond haar heupen. Zo zorgt de jurk als het ware voor een horizontale scheiding van de fel verlichte vloer en de donkere achtergrond. Verder valt op dat het juist de onderbenen van de danseres zijn die scherpte vertonen terwijl de rest van haar lichaam juist door de wervelende beweging onscherp is. Helemaal boven in het beeld zijn er wat kale witte peertjes, die een beeldrijm vormen met de stippen van de jurk. Al met al is het een aanstekelijk beeld, dat uitnodigt om zelf ook te gaan dansen.
Op 15 april 1938 wordt in Tunis Claudia Cardinale geboren. In 1956 staat ze voor het eerst voor de camera in Les anneaux d’or, een korte film over Tunesische vissers die hun boten moeten verkopen, maar gered worden door hun vrouwen die hun gouden ringen verkopen. Als een jaar later in Tunis een week van de Italiaanse film wordt georganiseerd, valt Cardinale voor het eerst op. In 1958 en 1959 speelt ze in een tiental films. Haar (kleine) rol in I soliti ignoti van regisseur Mario Monicelli zorgt voor een doorbraak. In 1959 maakt een onbekende fotograaf een serie foto’s van Cardinale, terwijl ze blootsvoets en gekleed in een wijde rok en een wit overhemd, uitbundig danst op een Romeins dakterras. Het grote verschil met de foto van Ilse Bing is dat nagenoeg de hele voorstelling scherp is. Alleen Cardinales rechterhand is niet scherp, maar dat heeft niet te maken met haar beweging, maar met het diafragma. Verder is deze foto net zo aanstekelijk als die van Bing.
En dan is er dus de foto van Hilde Harshagen. Het is een illustratie bij een recensie van De naaister en de wind van de eigenzinnige Argentijnse romanschrijver César Aira. Waar de cancandanseres van Ilse Bing en Claudia Cardinale hun voeten aan de grond hadden, zijn er bij Harshagen niet eens voeten te zien. Wat wel overeenkomt is de uitwaaierende jurk. Waarschijnlijk komt dat doordat het model onzichtbaar onder de jurk haar benen in een soort spagaat heeft. Het haar van het model waait alle kanten op. Als illustratie bij een boekrecensie, versterkt dit de indruk dat het hier wel moet gaan om een wervelende roman. Dat het model in haar wervelende actie toch haarscherp een boek in handen heeft en de indruk wekt te lezen, nodigt dan weer uit het boek in kwestie te gaan lezen. Als je immers zo druk bent met acrobatische toeren en toch blijft lezen, moet het boek wel boeien, is de boodschap.
Drie foto’s die ogenschijnlijk weinig of niets met elkaar te maken hebben, delen met de kijker het plezier van de vastgelegde activiteit. Bij het wervelende van het dansen is dat nog wel verklaarbaar, maar lezen is iets wat je over het algemeen in stilte en met concentratie doet. Harshagens foto is daarmee volledig in tegenspraak. En toch werkt hij veel aanstekelijker dan een portret van iemand die stilletjes zit te lezen.
Geef een reactie