Dorsoduro

Cultuur ligt voor het oprapen

  • Home
  • Dwarskijken
  • Muurmuseum
  • Poëzie
  • School en kunst
  • Contact

Bart Weltens Sedes sapientiae is terug!

21 maart 2020 door Peter Zunneberg

Op 18 januari raasde er een zware storm over Nederland. Vrachtwagens waaiden van de snelwegen, bomen werden ontworteld. Bij het Canisius College in Nijmegen brak de beugel waarmee het beeld Sedes sapientiae van Bart Welten aan de gevel was gehangen en viel het beeld meters naar beneden. Maria liep enkele scheuren op en Jezus werd onthoofd. Door de aanhoudende regen dreigde het beeld ook nog vol met water te lopen, wat voor verdere beschadiging had kunnen zorgen. Gelukkig bracht de school het beeld in veiligheid. Nog gelukkiger is dat de school de waarde van het beeld inzag en direct zocht naar mogelijkheden om het te restaureren.

Bart Welten, Sedes sapientiae, NijmegenAndreas Hetfeld
Dat restauratiewerk heeft kunstenaar Andreas Hetfeld de afgelopen maanden op zich genomen. Van Hetfeld wordt binnenkort het zes metere hoge Gezicht van Nijmegen, een replica van een Romeins gezichtsmasker naar het eiland in de Waal versleept en onthuld. Daar ging zijn aandacht de afgelopen tijd vooral naar uit. Maar op momenten dat hij niet naar de loods in Millingen kon, was hij bezig met het restauratiewerk. Probleem bij die restauratie was dat Welten zo’n, zestig jaar geleden, gebruik had maakt van een soort kunsthars, waarvan de samenstelling voor Hetfeld moeilijk te achterhalen viel. Vandaar dat er nu, bijvoorbeeld op het been van Maria een afwijkende plek te zien is. Maar misschien is het juist wel goed dat de beschadigde plekken zichtbaar blijven.

Verdwenen
Waarom is het zo belangrijk dat dit beeld terug is? Bart Welten heeft zo’n tien jaar in Nijmegen gewoond en gewerkt. Naast beeldhouwer was hij leraar kunstvakken op Mater Dei en Notre Dames des Anges. Van zijn hand zijn er zeven werken in Nijmegen zichtbaar geweest. Behalve de Sedes sapientiae op de Berg en Dalseweg, staan er nog twee beelden van Welten in de Dominicuskerk aan de Pater Molkenboerstraat en hangen er twee abstracte ijzeren reliëfs in het collegezalencomplex van de Radboud Universiteit. Zijn bekendste werk, Touwspringend meisje – dat helemaal geen touwspringend meisje was – werd in 2010 bruut van haar sokkel in het plantsoen aan het begin van de Hatertseweg getrokken en is ongetwijfeld omgesmolten.

Symbool
Niet alleen is Sedes sapientiae het enige beeld van Welten dat in de openbare ruimte zichtbaar is. Het is ook een fraai voorbeeld van wederopbouw-beeldhouwkunst die in de jaren vijftig, zestig en zeventig in het kader van de percentageregeling tot stand kwam. Sedes sapientiae is bij uitstek een symbool voor de nieuw gebouwde school. Letterlijk vertaald is sedes sapientiae zetel der wijsheid, iets wat een school toch dient te zijn. Juist in deze weken van niet-alledaags onderwijs is de terugkeer van dit symbool een moment om even bij stil te staan en kracht uit te putten.

 

Categorie: beeldhouwkunst, Kunstcolumn Tags: Andreas Hetfeld, Bart Welten, Nijmegen

Een lama in Jeruzalem

19 april 2019 door Peter Zunneberg 1 Reactie

Lama, JeruzalemWestelijk van de Wolfskuilseweg in Nijmegen ligt een na-oorlogs wijkje met Airey-woningen. De geprefabriceerde woningen zijn genoemd naar de ontwerper, Sir Edwin Airey. Doordat de huizen licht van kleur zijn en platte daken hebben, kreeg de wijk al snel de bijnaam Jeruzalem.

Aan de rand van die wijk, op de Boksdoornstraat 22, stond lang de Sint Josephschool voor Bijzonder Lager Onderwijs, in ieder geval tot 1969, toen schoolhoofd Ad van de Vlasakker er zijn 40-jarig jubileum in het onderwijs vierde. Foto’s in het Regionaal Archief Nijmegen getuigen daarvan. Inmiddels is de school gesloopt.

Het beeld dat destijds zeer waarschijnlijk bij de school stond en dat vermoedelijk een lama voorstelt, staat nu in een tuin in de directe omgeving. Bij de sloop van de school werd het beeld geschonken aan de buren. Volgens de nieuwe bewoners, die de lama ondanks beschadigingen hebben laten staan, zou het beeld zijn van de kunstenaar van wie langs de Graafseweg ook een beeld staat.

De maker van dat beeld (Ruth aren lezend) is Theo Mulder. Maar in een monografie uit 2008 over deze beeldhouwer komt de lama niet voor. Grote vraag is dus: wie maakte de lama dan wel? Mijn gok zou zijn Bart Welten, een beeldhouwer die vaker beelden voor scholen maakte. Van hem stond ooit de beeldengroep Giraffe, zwaan, eekhoorn en pauw op de Constantijn de Groteschool. Een kunstenaar bovendien van wie vaker een beeld beschadigd is geraakt. Maar helaas is er nergens iets te vinden om de lama met zekerheid aan hem toe te wijzen.

Vandaar mijn vraag: wie kan mij meer vertellen over de lama in de Boksdoornstraat, aan de rand van de wijk Jeruzalem?

Categorie: beeldhouwkunst Tags: Bart Welten, lama, Nijmegen, Theo Mulder

Kwetsbaarheid

18 december 2018 door Peter Zunneberg Reageer

Vandaag lunchte ik bij het Vlaams Arsenaal. Naast de ingang van het Grand Café is een soort etalage. Daar staat het beeld Moeder met kind van Oscar Jespers. Nu staan er in Nijmegen wel meer beelden van Vlaamse kunstenaars, zoals het grote beeld van Karel de Grote op het Keizer Karelplein en het beeld van Sint Stephanus voor de voormalige Sint Stephanuskerk op de Berg en Dalseweg. Termote, zo weet ik, vluchtte tijdens de Eerste Wereldoorlog en vestigde zich in Voorburg, waar hij de rest van zijn leven bleef wonen. Hij kreeg in Nederland tal van prestigieuze opdrachten.
Oscar Jespers werd geboren in hetzelfde jaar geboren als Termote, maar hij vluchtte niet. Dat zijn beeld nu permanent in Nijmegen staat, danken we aan een tentoonstelling in het Waaggebouw in 1964. Kennelijk maakte het beeld indruk, want de gemeente kocht Moeder met kind aan. Het kreeg een plek in een plantsoen in de wijk Grootstal. Daar heeft het niet heel lang gestaan, want, zoals een gemeentelijke website meldt ‘Door zijn kwetsbaarheid was het niet veilig’. Het beeld dat op het eerste gezicht wel wat lijkt te kunnen hebben, werd weggehaald, schoongemaakt en kreeg jarenlang een plek in De Vereeniging en later in het Vlaams Arsenaal.

Bart Welten, Touwspringend meisjePrima tot zo ver, maar wat mij vreemd in de oren klinkt is die kwetsbaarheid en dat de gemeente Nijmegen daar niet altijd consequent mee is omgegaan. Sinds een tijdje houd ik mij bezig met de beeldhouwer Bart Welten. Van hem stond ooit een bijzondere fontein bij het gebouw van de Raad van Arbeid op het Keizer Karelplein. Nadat het een paar keer slachtoffer was geworden van vandalisme werd de fontein daar weer weggehaald. Niets geen kwetsbaarheid en veilig stellen. Van diezelfde Bart Welten stond een prachtig beeldje in het plantsoen aan het begin van de Hatertseweg. Touwspringend meisje – volgens mij een foute naam, maar dat is een ander verhaal – was in 1956 gemaakt in opdracht van de gemeente Nijmegen. In 2010 werd het beeld ruw onderuitgehaald en gestolen. ‘Alleen voetjes staan er nog’, kopte De Gelderlander. En dat, zo hoorde ik pas geleden van een neef van de kunstenaar, nadat hij had gewaarschuwd dat het beeld zeer kwetsbaar was. Nee, had de gemeente geantwoord, de kunst in de openbare ruimte kan wel tegen een stootje. Dat hebben we dus gezien.

Trouwens, Jespers’ Moeder met kind heb ik vandaag ook niet gezien. De ‘etalage’-ruiten waren dermate beslagen, dat je niet naar binnen kon kijken. Of nog erger, het glas is vervangen door een soort melkglas waardoor je nooit meer naar binnen kunt kijken. Misschien is ook dit beeld wel gestolen, maar mogen we dat nog even niet weten. Want als kunst buiten tegen een stootje zou moeten kunnen, zou het binnen helemaal veilig moeten zijn.

Bart Welten, Touwspringend meisje, Nijmegen

Ik verzoek iedereen die mij informatie kan verschaffen over Bart Welten of die werk van van hem bezit vriendelijk om contact met mij op te nemen: info@dorsoduro.nl

Categorie: beeldhouwkunst, Kunstcolumn Tags: Albert Termote, Bart Welten, Nijmegen, Oscar Jespers

Fake art

7 februari 2018 door Peter Zunneberg 2 Reacties

Vorige week verwijderde het Museum voor Schone Kunsten in Gent enkele Russische avant-gardekunstwerken uit een expositie. Mogelijk ging het om vervalsingen. Vorig jaar gebeurde iets vergelijkbaars in Genua. Daar werden in het Palazzo Ducale 21 werken van Amedeo Modigliani in beslag genomen. Ook daar luidde het oordeel: vals. Modigliani had al een naam hoog te houden, want in 2013 nam de politie in Rome al eens 59 van zijn schilderijen mee. Hier in Nederland hadden we ook al zo’n rel. Vorig jaar leende het Stedelijk Museum een vervalste Mondriaan uit aan een museum in Brussel.

In de Vlaamse krant De Standaard verscheen in de nasleep van de Gentse kwestie een artikel met de vraag of het erg is dat we naar vervalste kunst kijken. Verandert dat iets aan onze esthetische ervaring, was de vraag.

Johannes Vermeer, Han van Meegeren

De Emmausgangers van Han van Meegeren, Museum Boymans – Van Beuningen, Rotterdam. In de jaren ’30 werd dit schilderij aangekocht als een teruggevonden Vermeer.

Is een door Han van Meegeren geschilderde Vermeer, zoals De Emmausgangers, minder mooi dan het zeventiende-eeuwse origineel? Misschien niet. Maar er is bij het kijken naar kunst zo veel meer aan de hand.

Het gaat niet alleen om de vraag of ik het mooi vind of niet. Bij het kijken naar kunst speelt ook kennis mee over de schilder en zijn tijd, de bewondering voor de originaliteit en de techniek, de verwondering over hoe een kunstenaar een moment, een emotie of een idee heeft weten te verbeelden. Misschien zijn er in China vandaag de dag wel schilders die het beperkte aantal werken van Johannes Vermeer met een factor tien kunnen vermenigvuldigen. Maar zouden we dat moeten willen alleen omdat we die misschien ook wel mooi vinden? Nee toch?

Tegelijkertijd zou ik verloren kunstwerken wel graag zien terugkeren. In 2010 werd een bronzen beeld van Bart Welten uit een Nijmeegs plantsoen geroofd. Terugkeer, al was het maar in de vorm van een replica, zou ik van harte toejuichen. Net als van die vele andere bronzen beelden die de afgelopen jaren uit de openbare ruimte verdwenen zijn.

Weten dat iets nagemaakt is levert een andere ervaring op dan dat niet weten. En daar zit het probleem met Modigliani, de Russen en Mondriaan. Er wordt geld verdiend met nagemaakt werk. Je moet betalen voor iets dat het niet is. En bedrog heeft volgens mij weinig esthetisch. Net als bij fake news is het haast niet te doen om fake art van echt te onderscheiden. Maar laten we het in ieder geval proberen.

Categorie: beeldhouwkunst, Kunstcolumn, schilderkunst Tags: Amedeo Modigliani, Bart Welten, Han van Meegeren, Johannes Vermeer, vervalsingen

Bart Welten en zijn zetel der wijsheid

24 januari 2018 door Peter Zunneberg 1 Reactie

Al zolang als ik in Nijmegen woon, nu ruim dertig jaar, zat ze daar, tegen de gevel van de school geplakt. Ik gebruik het werkwoord zitten, maar helemaal duidelijk was dat niet. Een Sedes sapientiae, een zetel der wijsheid, was wat het beeld van Bart Welten op de gevel van het Canisius College voorstelde. Het is een bekende voorstelling in de kunstgeschiedenis: Maria gezeten op een troon en Jezus als kind zittend op haar schoot. Maar bij Welten was geen troon te zien. Maria was flink gestileerd en dat gold dat ook voor het ding waar ze op zat. Het leek nog het meest op een glad gepolijst stuk rots.

Op zoek naar extra informatie zag ik dat ze er al sinds 1958 had gezeten, toen de school nog, hoe toepasselijk, Mater Dei heette. Maar afgelopen vrijdag lag Maria daar ineens. Toen bleek dat ze nooit had gezeten, maar altijd had gehangen. Het beeld was van kunststof en door de storm van donderdag was een beugel in het holle beeld afgebroken en was Maria van haar haak in de muur gegleden.

Bart Welten, Sedes sapientiae, Canisius College, NijmegenOmdat haar val mij erg aan het hart ging, zette ik er een bericht over op social media. Op maandag  reageerde de gemeente Nijmegen dat het Canisius College eigenaar is van het beeld en er mee bezig was. Vanmiddag ben ik de school ingelopen om te informeren wat er concreet gaat gebeuren. Het goede nieuws is dat de zaak bij de verzekering ligt en dat het beeld gerestaureerd wordt. Maandag al is het beeld anders neergelegd om te voorkomen dat het vol zou lopen met water.

Waarom raakt het mij zo. In de eerste plaats omdat ik Bart Welten een bijzondere kunstenaar vind. Zijn massief ogende beelden hebben iets lichts, terwijl zijn frivole meisjesbeelden iets stevigs hebben. Helaas niet letterlijk. In 2010 is in het plantsoentje aan het begin van de Hazenkampseweg Weltens Meisje met springtouw bruut van haar sokkel getrokken. Alleen de voetjes bleven gespaard. De rest is ongetwijfeld ergens in een smeltoven terecht gekomen om een paar tientjes te verdienen. Dat mogelijk weer een van zijn sculpturen uit het Nijmeegse straatbeeld zou verdwijnen, stemde me droevig.

Maar er is nog een andere reden. Welten heeft zich met zijn Sedes sapientiae niet helemaal gehouden aan de traditie. Jezus zat niet bij Maria op schoot, maar stond op haar dijbeen. Parmantig las ik ergens. Opstandig zou ik het zelf willen noemen. Natuurlijk is het van opstandig een kleine stap naar opstanding, waardoor het voor gelovigen waardevol wordt. Zelf geef ik de voorkeur aan een uitleg van opstandig als rebels. Een beeld aan de gevel van een school, met een voorstelling van zetel der wijsheid, symbolischer kan het niet. Maar als een kunstenaar dan met een kleine knipoog aan de schoolgaande jeugd laat zien dat hij ook hen begrijpt. Hoe mooi zou dat zijn?

Categorie: beeldhouwkunst, Kunstcolumn Tags: Bart Welten, Nijmegen

Categorie

  • architectuur
  • beeldhouwkunst
  • Chronogram
  • Dwarskijken
  • erfgoed
  • film
  • fotografie
  • Jaar van het boek
  • Kunstcolumn
  • literatuur
  • Muurmuseum
  • muziek
  • omgevingskunst
  • Op zoek naar Schwind
  • poëzie
  • schilderkunst
  • School en kunst
  • stedenbouw
  • street art
  • tekenkunst

Trefwoorden

Adolf Friedrich von Schack Amersfoort Amsterdam anoniem Arnhem Berlijn Den Bosch Den Haag Deventer Doetinchem Dordrecht Eindhoven Enschede Franz Schubert Gent Gorinchem H.H. ter Balkt Harderwijk Hengelo Ida Gerhardt Ingmar Heytze Jaap Robben Jules Deelder Leeuwarden Leiden Maastricht Michelangelo Middelburg Moritz von Schwind München Naarden Nijmegen Nunspeet Rome Rotterdam sonnet stadsdichter Tilburg Utrecht Venetië Venlo Watou Wenen Willem Wilmink Zutphen

Alle trefwoorden

Copyright Dorsoduro © 2023 · Log in