Beelden bij scholen vinden we heel normaal. Maar kijken we er wel eens goed naar? Waarom staan ze er? Zeggen ze iets over de school of over het onderwijs in het algemeen? Dit is het eerste verhaal in een reeks over school en kunst.
Vele jaren stond in Nijmegen op de Berg en Dalseweg een beeld voor een school. Het was het beeld Roeiende jongens van de Nijmeegse beeldhouwer Ed van Teeseling. De school was, in ieder geval de laatste jaren, de VMBO-locatie van het Nijmeegse Montessori College. Eerder huisvestte het gebouw een basisschool. Het beeld moet door Van Teeseling voor deze plek gemaakt zijn, zo perfect symboliseert het het onderwijs.
Staand voor de school zag je het beeld, waarbij de richting van het bootje ook de richting van ons lezen is, van links naar rechts. Het water waarop de jongens varen is onrustig, met flinke golven. Om daar te roeien vraagt inspanning, zoals ook een schoolloopbaan dat vergt. In de stilering van de golven zou je ook toppen en dieptepunten kunnen herkennen, waarmee school ook vaak gepaard gaat. Misschien is de roeiboot ook bij uitstek geschikt om het onderwijs weer te geven, meer dan elke andere vorm van vervoer. In een roeiboot ben je immers onderweg naar een doel dat je niet ziet, je zit er met je rug naartoe. Ook leerlingen gaan naar school zonder een concreet perspectief. Ze horen van hun leerkrachten en van hun ouders dat ze goed hun best moeten doen, maar waarom is in hun beleving vaak nog heel abstract.
Ten slotte zijn er de twee jongens in de boot. In de in 2012 verschenen monografie over Ed van Teeseling staat het treffend verwoord:
Het voorste jongetje trekt vol inspanning aan de roeispanen, terwijl zijn medepassagiertje zich rustig laat meevoeren. Net zoals het op school ook gaat: “Iedereen komt er wel, maar de een moet er meer voor doen dan de ander.”
Waarom is dit stuk deels in de verleden tijd geschreven? Het beeld staat er nog altijd. Maar nadat de bouw van een nieuwe school door het Montessori College is afgerond, is het gebouw op de Berg en Dalseweg verlaten. Het staat te huur en het beeld staat er wat verweesd bij. Het is te hopen dat het snel een nieuwe en toepasselijke plek krijgt. Of dat er snel een nieuwe huurder gevonden wordt, uiteraard een met wortels in het onderwijs.
ed van teeseling beeldhouwer, 99 uitgevers/publishers, Haarlem, 2012, ISBN 978-90-78670-27-8
Update: 25 oktober
Via een blog over Ed van Teeseling kreeg ik het bericht dat zijn voormalige atelier aan de Pijkestraat 27 in Nijmegen binnenkort gesloten gaat worden en dat de kunstenaars die er nu nog werken moeten verhuizen. Ik ging er kijken, op deze bijzondere plek, waarvan ik het bestaan niet kende. En ik hoorde het verhaal van de kunstenaars. Van de gemeente Nijmegen hebben zij een nieuwe ruimte toegewezen gekregen. Aan de Berg en Dalseweg, in het voormalige schoolgebouw. De onderwijssymboliek van het beeld wordt daarmee min of meer teniet gedaan. Maar dat zijn oud-collega’s gaan werken in een gebouw waar een van Van Teeselings beelden voor de deur staat, geeft toch een beetje een goed gevoel. Het beeld is daarmee niet volledig ontheemd.