Vorig jaar schreef ik over Het gesprek, het beeld van twee kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders van Pieter d’Hont. Kerkhistoricus Peter Nissen wees me erop dat D’Hont zich voor zijn beeld gebaseerd had op een krantenfoto. Mijn vermoeden dat het handelde om een informeel contact, bleek juist. Vastgelegd is een kort gesprek in de wandelgangen rond een conclaaf bij de keuze van een nieuwe paus. Of de uitkomst destijds een rol gespeeld heeft bij de populariteit van het beeld, is niet zeker.
Want dat het beeld populair is, staat buiten kijf. Behalve in Nijmegen is een afgietsel van het beeld te vinden in Driebergen-Rijsenburg, in Zwijndrecht, in Schijndel, in Terwinselen en in Kerkrade. Dat kan natuurlijk te maken hebben gehad met een van de afgebeelde personen. Want voor de figuur rechts stond indirect, via de bewuste foto, Giuseppe Angelo Roncalli model. Toen de foto gemaakt werd, op 25 oktober 1958, was Roncalli Patriarch van Venetië. Maar enkele dagen later bleek hij door het conclaaf te zijn verkozen en als paus Johannes XXIII zou hij uitgroeien tot misschien de populairste paus van de moderne tijd. In Nederland is nog altijd een tiental Roncalli- of Johannes XXIII-scholen.
Ook de andere kardinaal is, via de foto bekend. Het betreft Elia Dalla Costa. Dalla Costa was kardinaal van Florence en redde tijdens de Tweede Wereldoorlog honderden joden. Inmiddels zijn Johannes XXIII heilig en Dalla Costa zalig verklaard. Eigenlijk is alles zo klaar als een klontje: fotograaf maakt foto van twee kardinalen, een van hen wordt paus en jaren later, in 1966 gebruikt een Nederlandse beeldhouwer die foto voor een nieuw beeld.
Maar toen ik ging zoeken naar de bewuste foto vond ik iets verrassends: er is niet één foto, er zijn er twee. Hoe dat precies zit is ruim zestig jaar na dato niet na te gaan. Het meest opvallende verschil is de achtergrond. De fot links lijkt binnen te zijn gemaakt, terwijl de foto rechts onmiskenbaar buiten is. Met het standpunt van twee verschillende fotografen kan het niet te maken hebben, tenzij de beide kardinalen voor de foto anders zijn gaan staan. Een ander opvallend verschil zit hem in de rechterhand van Dalla Costa. Op de foto links heeft hij een licht geheven knuistje, terwijl op de foto rechts zijn arm iets gezakt is met een open hand en omhoog wijzende duim. Dit detail is van belang omdat we zo de hand ook zien in het beeld van D’Hont. Juist die kleine verschillen in houding botsen met het idee dat er sprake zou zijn van een fotografische bewerking, waarbij beide mannen tegen een andere achtergrond geplaatst zijn. Maar ook het idee dat ze op twee plekken op nagenoeg identieke wijze in gesprek zijn geweest is niet logisch. De hoofdrolspelers kunnen we het al lang niet meer vragen. Elia Dalla Costa overleed in december 1961, Johannes XXIII anderhalf jaar later in juni 1963. Googelen op de foto’s levert maar een beperkt aantal treffers op. De foto links is te vinden op vijf websites, de fot rechts slechts op één. Wie de foto’s maakte wordt helemaal niet vermeld. Op de vraag of een van beide foto’s (en zo ja, welke) ooit een Nederlandse krant heeft gehaald, geeft Delpher helaas geen antwoord.
Geef een reactie