De periode tussen kerst en Oud en Nieuw is altijd een periode van terugblikken. Wat is er in het afgelopen jaar gebeurd, wat waren de hoogte- en de dieptepunten. En van wie hebben we afscheid moeten nemen? Ik blik terug op een al wat oudere nieuwsfoto en leg verband met de kunst.
Op 6 juli 2021 ging er een schok door Nederland, op klaarlichte dag, in het centrum van Amsterdam, was misdaadverslaggever Peter R. de Vries neergeschoten. Negen dagen later bezweek hij aan de verwondingen. Een week later sprak de Volkskrant zijn partner, voor wie anonimiteit voorheen een keuze was, maar nu uit veiligheidsoverwegingen een noodzaak. Ik noem haar voor het gemak even mevrouw De Vries. Bij het interview stond niettemin een foto, gemaakt door Linelle Deunk. De zwart-wit foto van de vrouw, gekleed in een zwarte jurk en over haar rechter schouder wegkijkend van de camera, roept herinneringen op aan de stijlvolle modefotografie van Georg Hoyningen-Huene en Horst P. Horst. Die indruk wordt nog versterkt door de ruitvormige lichtval op de wand achter haar. Maar het is niet uitsluitend stijl, de pose heeft ook een functie. In het interview wordt teruggekeken op de periode voor de aanslag, waarin De Vries geregeld bedreigd werd.
In het oeuvre van Georg Hoyningen-Huene vond ik een foto waarin weggekeken wordt van de camera. Een vrouw en een man zitten op een soort constructie en kijken richting de horizon. Door de hele setting en hun kleding roept de voorstelling een associatie met badcultuur op en ben je geneigd de constructie te zien als een duikplank. Dat de beide modellen wegkijken versterkt het gevoel dat de foto oproept. Het gaat niet om hen, maar om het gevoel dat de foto moet uitdragen.
Waar het achteromkijken bij Hoyningen-Huene onschuldig is, kun je dat niet zeggen van een schilderij van Gerhard Richter. We zien Richters dochter Betty, die over haar rechter schouder wegkijkt van de camera. Haar rood-wit gebloemde jasje geeft de voorstelling iets vrolijks. Maar er zit een zeer betekenisvolle laag onder. Enkele jaren geleden stelde een Duitse politicus (zijn naam vind ik vooralsnog niet terug) de vraag of het in Duitsland niet eens tijd werd om op te houden met voortdurend terug te kijken. Om zijn pleidooi te ondersteunen liet hij een foto van Betty zien, dat dat terugkijken benadrukte. Bij dat terugkijken gaat het uiteraard om de nazitijd en de Tweede Wereldoorlog. Nu maakte Richter Betty in 1988 en zal de politicus zijn oproep een jaar of vijf geleden hebben gedaan. Maar dat hij daarbij een kunstwerk tot voorbeeld nam, heeft iets beeldenstormerigs.
Nu vertoont de pose van mevrouw De Vries best grote overeenkomsten met Betty. Zou het niet mooi zijn als de foto van Linette Deunk alsnog een symbolische lading krijgt en een protest wordt tegen het vermoorden van journalisten die gewoon hun werk doen.
Geef een reactie