Nieuw gezicht van Nijmegen

Ergens tussen het jaar 100 en 200 kan hij het verloren zijn, maar misschien heeft de Romein die eigenaar was van het masker het bewust weggegooid, misschien wel omdat zijn diensttijd erop zat. Misschien was de eigenaar zelfs geen Romein, maar een Bataaf, die als ruiter diende in het Romeinse leger. Het kan dus ook zijn dat het masker tijdens de Bataafse opstand van 69 verloren is. Evenmin is duidelijk of het masker een ceremoniële functie had was of dat het ook gedragen werd tijdens gevechtshandelingen.

Het duurde tot begin twintigste voor het weer boven water kwam. Letterlijk, want bij baggerwerken in de Waal werd het gevonden, in de buurt van waar nu de spoorbrug ligt. Zeer waarschijnlijk heeft het masker vastgezeten aan een helm, die verdwenen is. Maar op de plek van het voorhoofd is duidelijk een scharnier te zien. De Romeinse eigenaar kon dus zijn gezicht onthullen zonder zijn helm te hoeven afzetten. In 1915 kocht verzamelaar G.M. Kam het masker aan en sindsdien is het een van de topstukken van de Romeinse archeologie in Nijmegen, eerst in het museum dat Kam oprichtte, maar tegenwoordig in Museum Het Valkhof.

Toen jaren geleden plannen werden gemaakt voor de Spiegelwaal, het overstroomgebied voor hoog water, werden kunstenaars uitgenodigd met ideeën te komen. Andreas Hetfeld opperde om het Romeinse masker vele malen te vergroten en er een bijzondere plek van te maken waarvandaan je kon uitkijken over de stad. Niet alleen de financiering van het project moest Hetfeld oplossen, ook was er een praktisch probleem. Waar maak je een kunstwerk van zes meter hoog dat daarna in één stuk naar zijn plek gebracht kan worden. Het antwoord lag eigenlijk voor de hand: aan de Waal. Hetfeld voltooide het beeld in een hal van een rederij in Millingen. Het vervoer ging vervolgens uiteraard ook over water. Naam van het beeld? Het gezicht van Nijmegen.

Een echte onthulling was het beeld niet gegund. Vanwege corona, afstand houden en desondanks verwachte grote belangstelling, was op het laatste moment zelfs het tijdstip van transport aangepast. Diversen zullen voor niets langs de Waal hebben gestaan. Zo’n tweehonderd belangstellenden waren naar het eiland gegaan, om daar, op gepaste afstand van elkaar, de plaatsing te aanschouwen.

Bijna zeventig jaar is het beeld Mariken van Nieumeghen van Vera Tummers-van Hasselt het gezicht van Nijmegen geweest. Het beeld op de Grote Markt is gebaseerd op het mirakelspel van Mariken die haar ziel aan de duivel verkoopt. Zeer waarschijnlijk is het hele verhaal bedacht en is er nooit een Mariken geweest. Daarbij is de verbeelde Mariken aan grote twijfel onderhevig. Zie hoe zij op haar pink bijt. Misschien moeten we Mariken vervangen als gezicht van Nijmegen. Hetfelds Romeinse masker straalt, alleen al door de grootte, zelfbewustzijn uit. Voor mij zou Het gezicht van Nijmegen heel goed het níeuwe gezicht van Nijmegen kunnen zijn.