Fotograaf Berenice Abbott. Ik ken haar werk al bijna veertig jaar. Maar bij een bezoek aan de tentoonstelling van haar werk in Huis Marseille ontdekte ik iets waardoor ik anders ben gaan kijken naar een deel van haar werk.
Begin twintig zal ik geweest zijn, toen ik gegrepen werd door de fotografie. Ik fotografeerde veel in zwart-wit en experimenteerde er in de doka lustig op los. In de bibliotheek kwam ik uitsluitend voor het plankje fotografie, waardoor ik op een dag kennis maakte met Man Ray.
Milk wagon and old houses, Grove Street, No. 4-10, Manhattan
Fotograaf, maar ook kunstenaar, Dada, baldadig en net als ik experimenterend. En via Man Ray maakte ik kennis met Berenice Abbott, die in Parijs enige jaren zijn assistent was geweest.
Toen mijn ouders verhuisden, ontmantelde ik mijn doka. Door studie en geldgebrek nam mijn belangstelling af. Eén keer nog richtte ik bij een vriend thuis een gelegenheidsdoka in. De spullen bleven daar staan, hij verhuisde en na de studie verloren we elkaar uit het oog.
Herontdekt
Eind jaren ’90 schafte ik mijn eerste digitale camera aan, een raar geblokt dingetje, waarmee het moeilijk actie fotograferen was, omdat er een vertraging van een seconde optrad. Wel kwam al snel de spanning van het experimenteren weer terug. In fotobewerkingsprogramma’s de grens opzoeken van wat nog kon en wat niet meer. Ik kocht een spiegelreflexcamera, volgde tien jaar geleden een cursus en werd lid van een fotoclub. Het experiment is inmiddels verdwenen, maar de liefde volledig terug.
Hardware store on the Bowery in Manhattan
Abbott revisited
Drie jaar geleden was ik een paar dagen in Berlijn. In de Martin-Gropius-Bau bleek een expositie van Berenice Abbott. Ik kende haar werk uitsluitend uit boeken en werd daar al geraakt door haar portretten en haar foto’s van de hoogbouw in New York. Maar er bleef een categorie foto’s waarvan ik me afvroeg wat ze ermee wilde laten zien. De etalages uit New Yorkse straten. Vaak perfect qua compositie en belichting, maar wat wilde ze met deze foto’s vertellen. Van fotograaf Joel Meyerowitz kende ik een uitspraak dat je een foto moet omdraaien als je hem niet begrijpt. Dan zou het dominante beeldelement waar de foto om draait nog steeds zichtbaar moeten zijn. Maar doe dat maar eens in een museum.
Huis Marseille in Amsterdam toonde dit najaar een grote hoeveelheid foto’s van Berenice Abbott.
Newsstand, East 32nd Street and Third Avenue, Manhattan
Beneden portretten, verder naar boven de hoogbouw uit New York en haar andere werk. Een foto van een melkkar, met een half afgesneden paard en delen van de wielen missend, riep bij mij opnieuw de vraag op wat het was dat ik hier moest zien. In een zaaltje helemaal bovenin het museum hingen de etalagefoto’s.
“Het is een stad van contrasten, van licht en schaduw, en drukke pleinen, van allerlei winkels uitpuilend van brood, bric-à-brac, ricotta in Little Italy , touw, metalen voorwerpen… Abbott schildert een stad die de consumptiemaatschappij met al haar overvloed – een excessieve overvloed zelfs – aankondigt.”, zo staat er te lezen in een begeleidend tekstje.
Broome Street, Nos. 504-506, Manhattan
Interpretatie
Maar opeens zag ik het, nota bene in het donkerste hoekje van de zaal. Een gevel met het opschrift Signs. Bekijk Abbotts foto’s met die tekst als leidraad en ze krijgen iets humoristisch. Zoals de Hardware store waar groot op de gevel staat dat ze Paints, varnishes and oils verkopen. De etalage puilt werkelijk uit, maar niets van het uitgestalde duidt op paints, varnishes and oils. Of de straatkiosk waar door de uitsnede alleen het woord Cigars leesbaar is en uitsluitend tijdschriften te zien zijn. En zo maakte ze tientallen foto’s waar een bord met tekst de voorstelling versterkt of juist in een andere richting stuurt.
Ik ben alle foto’s nog eens langsgelopen. Het kan zijn dat ik me vergis en dat het mijn achtergrond als schrijver is, waardoor ik borden met tekst in haar foto’s zie als de sleutel om ze te begrijpen. Maar tot het tegendeel bewezen is, ga ik ervan uit dat Berenice Abbott eenzelfde gevoel voor humor had als ik, waar het gaat om spelen met taal. Alleen leverde dat bij haar veel betere foto’s op.
“Een foto van een melkkar, met een half afgesneden paar en delen van de wielen missend, riep bij mij opnieuw de vraag op wat het was dat ik hier moest zien.”
Ik neem aan dat je paard bedoelt?
Jammer dat de foto’s niet groter kunnen, het maak me wel nieuwsgierig. Mooi verhaal weer.
Een foto kan ook een verhaal vertellen zonder dat men het gehele plaatje kan overzien maar voor elke beschouwer het mogelijk maakt zijn eigen fantasie erop los gelaten!