Dorsoduro

Cultuur ligt voor het oprapen

  • Home
  • Dwarskijken
  • Muurmuseum
  • Poëzie
  • School en kunst
  • Contact

Muurmuseum: Basel SBB

21 maart 2022 door Peter Zunneberg Reageer

Vijf jaar geleden maakte ik met mijn moeder, mijn zus en mijn broer een treinreis door Zwitserland. Mijn moeder was net 85 geworden en dit was haar liefste wens. We treinden van Basel naar Lausanne, van Lausanne naar Montreux en daarvandaan met de GoldenPass-lijn naar Interlaken. Van Interlaken naar Luzern en vervolgens met de boot over de Vierwaldstättersee naar Flüelen en vandaar met de trein door naar Lugano. Vervolgens met de bus door Noord-Italië naar Tirano om daar de beroemde Bernina Express naar Chur te nemen. Van Chur met de Glacier Express naar Zermatt. En vandaar via Brig terug naar Basel. Het was een reis met louter hoogtepunten, spectaculaire vergezichten, vernuftige spoorweg-technische vindingen, met cocktails op het terras in Interlaken tot dikke pakken sneeuw tijdens de laatste twee klassieke trajecten.

Muurmuseum, Werner Miller
Werner Miller, Jungfraubahn Jungfraujoch 3457 m s/m

Afgelopen weekend kwam ik met een Zwitserse aan de praat over Basel, waarvan zij vertelde dat het een prachtige stad was, met de meeste musea van Zwitserland. Ik had er tijdens de anderhalf uur overstaptijd op de terugreis niet meer van gezien dan de stationshal en het stationsplein. Maar, reageerde ze, dan had ik toch in ieder geval de beroemde wandschilderingen gezien, die mogelijk door Ferdinand Hodler geschilderd waren. Die had ik inderdaad gezien en de plekken waar we geweest waren, had ik gefotografeerd. Die foto’s haalden destijds het fotoalbum niet. Maar nu zocht ik ze nog eens op. Ook ging ik op zoek naar de maker van de muurschilderingen en dat bleek niet Hodler te zijn. Hij overleed in 1918, terwijl de eerste schilderingen dateren van de jaren ’20 van de vorige eeuw.

Vierwaldstättersee van Ernst Hodel jr. in de stationshal van Basel SBB
Ernst Hodel jr. Vierwaldstättersee
Ekkehard Kohlund ?, Zermatt – Gornergrat 3136 m. Matterhorn

Toch is er wel iets van Hodler in terug te zien. Zo zijn in het werk van Ernst Hodel jr., een vijf bij vijftien meter groot panorama van de Vierwaldstättersee, haast expressionistisch geschilderd, duidelijk Hodlers ideeën van het parallelisme terug te zien, met de twee centrale bergtoppen. Ook in zijn Gstaad – Berner Oberland, het middelste van een driedelig panorama is parallelisme te zien, zij het dat hier geen komvormig, maar juist een koepelvormig landschap te zien is. Parallelisme is ook te zien in de schildering Jungfraubahn Jungfraujoch 3457 m s/m, het linker deel van het panorama, gemaakt door Werner Miller. Miller heeft les gekregen van Hodler. Andere leraren waren Giovanni Giacometti en Cuno Amiet, die samen het post-impressionisme in Zwitserland introduceerden. Een derde schilder die betrokken was is Hans Beat Wieland, die het rechter deel, Silsersee – Engadin – Graubünden schilderde. Hierin komt het parallelisme minder prominent naar voren, maar qua palet vormt het wel een eenheid met de andere delen. Wieland maakte ook in andere stations in Zwitserland muurschilderingen, maar nergens zo groot als in Basel. Ten slotte zou nog Ekkehard Kohlund betrokken zijn geweest bij de totstandkoming van de muurschilderingen. Van hem is weinig bekend. Wellicht schilderde hij het qua formaat, compositie en stijl afwijkende Zermatt – Gornergrat 3136 m. Matterhorn.

Wat ik bijzonder vind, is dat de vijf voorstellingen ooit geschilderd werden als toeristische reclame, maar dat ze nu vooral te zien zijn als autonoom kunstwerken. Dat op zich is niet uniek, maar ik ken geen voorbeelden waar op dit formaat is gewerkt. Bovendien sluit het via de invloed van Ferdinand Hodler prachtig aan bij de Zwitserse artistieke identiteit.

Categorie: Muurmuseum, schilderkunst Tags: Basel, Ernst Hodel jr., Ferdinand Hodler, Hans Beat Wieland, Werner Miller

Dwarskijken: Parallelisme

9 maart 2022 door Peter Zunneberg Reageer

Fort William is een stadje met nog geen 10000 inwoners in het westen van Schotland. Het is 1996 en de vriendinnen Orla, Manda, Finnoula, Kylah en Chell gaan er naar school bij de nonnen. Drank en seks lijken hun enige uitlaatklep. De vijf zingen in het schoolkoor onder leiding van Sister Condron, die zij onderling condom noemen. Daarmee houdt het gebruik van voorbehoedsmiddelen wel op. Twee van hun klasgenoten zijn ongewenst zwanger. Als het koor voor een competitie naar Edinburgh reist, gaan de vijf helemaal los.
Dit is in het kort de inhoud van de speelfilm Our Ladies. Gaandeweg krijgt de kijker inzicht in hun dromen en blijkt hun grote bek in sommige gevallen gepaard te gaan met een klein hartje. Interessant zijn het openingsshot en het slotbeeld. De vijf vriendinnen staan naast elkaar aan de rand van een meer met op de achtergrond bergen. Alle vijf dragen ze een lang wit gewaad en we zien hen op de rug. Alleen Orla heeft haar hoofd een kwartslag gedraaid. Haar zien we en profil. De voorstelling heeft iets mystieks, alsof er sprake is van een ritueel. Het doet een beetje denken aan schilderijen van het eind van 19e en het begin van de 20e eeuw.

Maurice Denis, Avril, 1892 (boven);
Ferdinand Hodler, Maggiadelta vor Sonnenaufgang, 1893 (onder)

In Frankrijk was Maurice Denis in 1890 een van de oprichters van de schildersgroep Les Nabis. De naam was afkomstig uit het Hebreeuws/Arabisch waar het zoveel betekent als de intellectuelen of de profeten. De groep had belangstelling voor mysticisme en esoterie. Het werk van Denis had bovendien vaak een religieuze inslag. Overigens was de groep geen lang leven beschoren. In Denis’ schilderij Avril, dat bedoeld was voor een meisjeskamer, lopen zes jonge vrouwen, net als bij het beeld van Our Ladies, geheel in het wit gekleed door een landschap.  
Heel anders is het werk van de Zwitser Ferdinand Hodler. Hodler, geboren in 1854, schilderde aan het begin van zijn carrière vooral landschappen. Later ontwikkelde hij zich richting symbolisme en jugendstil. Kenmerkend voor veel van zijn schilderijen is een compositie die hij zelf parallelisme noemde. Een soort symmetrie geeft de voorstelling extra lading. Zijn schilderijen dragen titels als Tag, Nacht, Blick in die Unendlichkeit of zoals hier Der Auserwählte. Compositorisch is er weinig overeenkomst met het filmbeeld. Maar in de scène uit Our Ladies en Der Auserwählte is het parallelisme duidelijk herkenbaar. Daarbij staan de vijf vriendinnen uit de film in een landschap met water en bergen. Ook dat is bij Hodler geregeld heel sterk terug te zien, bijvoorbeeld in Maggiadelta vor Sonnenaufgang. Je zou kunnen stellen dat Hodler zijn parallelisme zelfs heeft toegepast in zijn landschappen.

Categorie: Dwarskijken, film, schilderkunst Tags: Ferdinand Hodler, Maurice Denis, Our ladies

Friedrich Schiller, held van Zwitserland

4 mei 2017 door Peter Zunneberg Reageer

Onze treinrondreis, eind april, door Zwitserland werd onderbroken door een boottocht van Luzern naar Fluëlen. Op en rond de Vierwaldstättersee herinnert nogal wat aan de Zwitserse nationale held Wilhelm Tell. Zo veel dat ik nieuwsgierig werd en op zoek ging. [Lees meer…] overFriedrich Schiller, held van Zwitserland

Categorie: literatuur, schilderkunst Tags: Ferdinand Hodler, Francois-André Vincent, Frierich Schiller, identiteit, Johann Heinrich Füssli, Vierwaldstättersee, Wilhelm Tell, Zwitserland

Categorie

  • architectuur
  • beeldhouwkunst
  • Chronogram
  • Dwarskijken
  • erfgoed
  • film
  • fotografie
  • Jaar van het boek
  • Kunstcolumn
  • literatuur
  • Muurmuseum
  • muziek
  • omgevingskunst
  • Op zoek naar Schwind
  • poëzie
  • schilderkunst
  • School en kunst
  • stedenbouw
  • street art
  • tekenkunst

Trefwoorden

Adolf Friedrich von Schack Amersfoort Amsterdam anoniem Arnhem Berlijn Den Bosch Den Haag Deventer Doetinchem Dordrecht Eindhoven Enschede Franz Schubert Gent Gorinchem H.H. ter Balkt haiku Harderwijk Hengelo Ida Gerhardt Ingmar Heytze Jaap Robben Jules Deelder Leeuwarden Leiden Maastricht Michelangelo Middelburg Moritz von Schwind München Naarden Nijmegen Nunspeet Rome Rotterdam sonnet stadsdichter Tilburg Utrecht Venetië Watou Wenen Willem Wilmink Zutphen

Alle trefwoorden

Copyright Dorsoduro © 2023 · Log in