In de zomer van 1980 bezocht ik voor het eerst de National Gallery in Londen, puur uit nieuwsgierigheid. Het plan om kunstgeschiedenis te gaan studeren moest nog rijpen, maar ik geloof niet dat dit bezoek, in tegenstelling tot het bezoek aan de Tate Gallery diezelfde week daarin doorslaggevend is geweest. Wel zijn er drie schilderijen die toen enorme indruk hebben gemaakt: een portret van de maagd Maria in gebed door Sassoferrato, een zelfportret van Salvator Rosa als verpersoonlijking van de filosofie en Baders bij Asnières van Georges Seurat. Vraag me niet waarom, maar het zijn nog steeds favorieten. Er is geen enkele link tussen de schilderijen, behalve misschien dat het draait om de gemoedstoestand van de hoofdpersonen.
De ingetogenheid bij Sassoferrato en het spottende zelfbewustzijn bij Rosa zijn duidelijk. Maar wie is überhaupt de hoofdpersoon bij Seurat? Voor mij is het de jongeman die al zijn kleren heeft uitgetrokken en in zijn rode zwembroek op de rand van het grasveld zit. Hij schilderij roept bij mij diverse vragen op. Hoe kun je met je voeten over de rand van een grasveld zitten? Dat antwoord is snel gegeven. De grasoever loopt vrij steil naar beneden. Iets voorbij de jongeman is een inham in de oever, een soort ministrandje, waarvandaan je wel direct het water inloopt.
Wat heeft hij op zijn hoofd? Qua vorm komt het overeen met het hoedje van de jongen die vlak voor hem in de rivier staat. Maar de kleur is meer van haar, dus het zal wel een wat vormeloos kapsel zijn.
De belangrijkste vraag is wat er in de jongeman omgaat. Misschien wel heel veel, maar voor de toeschouwer is het onpeilbaar. De jongeman oogt helemaal in harmonie met zijn omgeving, alsof hij zijn gedachten stil heeft weten te zetten. Je kunt het dromerig noemen of zen.
Die gemoedstoestand trof mij ook bij een van de personen op de foto, waarvan ik niet weet wie hem gemaakt heeft en ook niet waar en wanneer. Wat ik, net als de fotograaf, zie is een behoorlijk vol strand waar een vrouw zich volledig van haar buitenwereld lijkt te hebben afgesloten. Rechts staat een man enorm zijn best te doen om indruk te maken op zijn omgeving. En het is juist dit contrast dat de foto zo bijzonder maakt.
Georges Seurat heeft nog een schilderij gemaakt van mensen recreërend aan de waterkant, Un dimanche après-midi à l’île de la Grande Jatte. Alleen zijn de mensen daar meer gestileerd en is er daardoor veel minder overeenstemming met de strandscène. In dit schilderij gaat het meer om de sfeer die een lome zomermiddag aan de rivier oproept. Zelf heb ik in de zomer van 2019 aan de Tarn bij Trébas mijn eigen Seurat-momentje gefotografeerd.
Geef een reactie