Half december 2016 wandelde Geert Geenen, oud-journalist bij De Gelderlander over de Waalkade in Nijmegen. Hij fotografeerde, zoals vaker tijdens zijn wandelingen, wat hem intrigeerde en plaatste dat op twitter. Daar viel mijn oog op een muurschildering van een vrouw met slangen in haar haar, onmiskenbaar Medusa. Toen ik een paar dagen later zelf ging kijken, was ze al weer verdwenen. Maar gelukkig hebben we de foto’s nog.

Perseus met het hoofd van Medusa door Benvenuto Cellini, Loggia dei Lanzi, Florence
Medusa is een figuur uit de Griekse mythologie. Ze was de bekendste van de drie Gorgonen. Ze had slangen als haren en iedereen die haar aankeek versteende. Uiteindelijk was het de Griekse held Perseus die haar wist te doden. Dat lukte hem doordat hij met een fel gepoetst schild Medusa niet rechtstreeks hoefde aan te kijken. In Florence, in de Loggia dei Lanzi, staat een beeld van Benvenuto Cellini, dat Perseus laat zien terwijl hij het afgehakte hoofd van Medusa toont. Uit het bloed dat bij die onthoofding vloeide werd onder andere het gevleugelde paard Pegasus geboren.

Medusa door Caravaggio, Uffizi, Florence
Portretten
Door de eeuwen heen zijn er diverse kunstenaars geweest die een Medusaportret hebben gemaakt. De bekendste is ongetwijfeld Caravaggio. Hij schilderde het net afgehakte hoofd. Het bloed spuit eruit en de ogen en de wijd open mond illustreren de ontzetting van Medusa. De vorm van het schilderij, dat niet helemaal perfect rond is, verwijst mogelijk naar de mythe dat de godheid Athena, het afgehakte hoofd op haar schild plaatste om zich beter te kunnen verdedigen tegen vijanden.

Die Sünde (links) en Medusa van Franz von Stuck
Een andere kunstenaar die Medusa portretteerde was de Duitser Franz von Stuck. Als een van de meest vooraanstaande schilders van het symbolisme in Duitsland, had hij een wat ingewikkelde verhouding met vrouwen. Hij plaatste ze op een voetstuk, maar mogelijk was hij ook bang voor ze. Zijn misschien wel bekendste werk heet Die Sünde. Het laat een vrouw zien met over haar schouders een enorme slang die de toeschouwer recht aankijkt. In zijn portret van Medusa focust hij ook op die blik. Met een paar ijzingwekkende ogen wordt de toeschouwer aangekeken.

Het vlot van de Medusa door Théodore Géricault, Louvre, Parijs
Vlot van de Medusa
Medusa kreeg nog op een heel andere manier een plek in de kunstgeschiedenis. In 1816 leed een Frans fregat schipbreuk. De 149 opvarende wisten zich te redden op een vlot. Maar toen dat na twaalf dagen gevonden werd, bleken er nog maar twaalf mensen in leven. Dit gruwelverhaal kwam de rederij, maar ook de Franse overheid op forse kritiek te staan. De naam van het fregat: Méduse. Onder andere Théodore Géricault maakte een beroemd geworden schilderij, waarin kritiek doorklinkt hoe de overlevenden aan hun lot werden overgelaten.

Street art, Medusa, gefotografeerd op de Waalkade in Nijmegen
Modern
Maar ook met de Medusa van de Nijmeegse Waalkade is wat aan de hand. Het haar van de Gorgon bestaat niet uit slangen, maar uit kabeltjes met USB-stekkers. De boodschap is duidelijk: anno 2016 worden we niet langer vergiftigd door slangen, maar door media. De informatie- en communicatietechnologie heeft een onuitwarbare vorm gekregen, waarbij niet langer duidelijk is wat feit is en wat fictie. Dat de gemeente Nijmegen het werk heeft verwijderd van de muur van een historisch pand is misschien nog niet zo vreemd. Maar dat het een krachtig beeld was met een buitengewoon actuele betekenis, kan niet worden erkend. Het is te hopen dat de maker nog eens de moeite neemt om het elders weer een plek te geven.
Met dank aan Geert Geenen voor het gebruik van zijn foto
Geef een reactie