Pipsqueak meets Rosie

Afgelopen weekend was ik weer eens in Hengelo. Ik heb er de eerste 25 jaar van mijn  leven gewoond en ben altijd nieuwsgierig wat er veranderd is. Ik werd een beetje verdrietig van. Het adres waar ik geboren ben, Olympiaplein 23, bestaat niet meer. Toen ik een jaar was, verhuisden we naar Achillesstraat 35. Bestaat ook niet meer. Niet alleen zijn de flats afgebroken, ook de straatnamen zijn opgeheven. Nu is het begrijpelijk dat de stad het verval wil keren, maar het opheffen van die straatnamen doet mij pijn.

Ook op veel andere plekken in de stad zag ik grote veranderingen. Fabrieken, scholen en kerken, mij uit mijn jeugd vertrouwd, hebben plaats moeten maken voor woningbouw. Verder viel me op dat er veel street art is. Zo ongeveer het eerste waar ik tegenaan liep, was een werk van Pipsqueak was here. Veel parallellen met een van hun werken in Nijmegen: een meisje en een beer, de roze achtergrond en de opvallende teksten. Maar wat ik nog niet eerder zag, was een verwijzing, in dit geval naar een beeld uit de populaire cultuur.

Nadat Japan met de aanval op Pearl Harbour de Verenigde Staten de Tweede Wereldoorlog in had getrokken, ontstond al snel het boodschap dat de mannen nodig waren aan het front en dat dus de vrouwen het land draaiende moesten houden én in de fabrieken de wapens moesten maken die nodig waren aan het front. Op allerlei manieren werd deze boodschap uitgedragen. Zo werd er in 1942 een lied gecomponeerd, Rosie the Riveter (wat je zou kunnen vertalen als Rosie de klinknagelschietster) dat door diverse artiesten op hun repertoire gezet werd en dat een grote hit werd.

Min of meer tegelijkertijd kwam grafisch ontwerper J. Howard Miller met een poster voor Westinghouse Electric Company. Op de poster zien we een vrouw in overall, een doek om haar hoofd gebonden en een vastberaden blik. Ze toont ons haar spierballen. Dit was het soort vrouw dat nodig was in de Amerikaanse fabrieken. En de boodschap: We Can Do It! Over wie de vrouw op de poster is, bestaat onenigheid, net als over de vraag welke Rose (of Rosina of Rosalind) model heeft gestaan voor Rosie the Riveter. Daarbij zijn lied en poster na de oorlog een eigen leven gaan leiden en wordt vaak ten onrechte aangenomen dat de vrouw op de poster Rosie the riveter is.

Het gebaar van de poster met de gebalde vuist zien we terug in het meisje van Pipsqueak was here. De blik is anders. De vastberadenheid van Miller is bij Pipsqueak ronduit provocerend geworden. Overigens is de voorstelling niet uniek. Op de Instagrampagina van Pipsqueak was here is te zien dat het meisje ook een plek heeft gekregen in het straatbeeld van Parijs en van Denver. Hoe het in die steden geduid moet worden, durf ik niet te zeggen. Maar voor Hengelo vind ik het wel toepasselijk: We Can Do It! We kunnen onze stad mooier en aantrekkelijker maken.