Dorsoduro

Cultuur ligt voor het oprapen

  • Home
  • Dwarskijken
  • Muurmuseum
  • Poëzie
  • School en kunst
  • Contact

Het bloed van de pelikaan

8 november 2013 door Peter Zunneberg 5 Reacties

‘Hi there, I ‘m a pelican, my beak can hold more than my belly can.’
In BC, een oude Amerikaanse krantenstrip van Johnny Hart stelt een pelikaan zich op deze manier voor. Maar pelikanen zijn behalve om hun grote snavel om nog een reden bijzonder. Volgens oud volksgeloof pikt een moederpelikaan een wond op de borst om op die manier haar jongen te voeden. En zo werd de pelikaan symbool voor zelfopoffering.

Johan van Berkel, Pelikaan, Rotterdam

Hoe zit het dan met pelikanen? Tijdens de broedtijd en kort daarna vertonen moederpelikanen een rode plek op de borst, wat aangezien werd voor een wond. Bovendien bewaren pelikanen een gedeelte van hun voedsel in die enorme zak onder hun snavel. Dat voedsel verteert daar al enigszins voordat ze het aan hun jongen geven, is rood van kleur en dus ligt de associatie met bloed voor de hand. Hier en daar gaat het volksgeloof nog verder. Pelikanen zouden hun jongen doden en na drie dagen met hun bloed weer tot leven wekken. Geen wonder dat de pelikaan een christelijk symbool bij uitstek werd. En dus niet zo vreemd dat je de pelikaan als symbool geregeld in kerken tegenkomt, bijvoorbeeld als lessenaar.

SanquinLogo
De associatie van de pelikaan met bloed en opofferingsgezindheid is terug te zien bij Sanquin, de stichting die in Nederland verantwoordelijk is voor bloedvoorziening. Toen de Nederlandse bloedbanken en de bloedtransfusiedienst van het Rode Kruis fuseerden en samen Sanquin vormden, moest er een nieuwe huisstijl worden bedacht. Een vliegende pelikaan werd het logo, met heel subtiel, de bijzondere plek op de borst. Als je bedenkt dat het bloed van Sanquin afkomstig is van mensen die dat vrijwillig afstaan, is het een heel toepasselijk logo.

Pelikaan Nijmegen

Ben van Pinxteren, Pelikaan, Nijmegen

Verzetsheldenbuurt
In de tweede helft van de jaren ’80 wordt in de hoek tussen de Groesbeekseweg en de Postweg in Nijmegen een nieuw wijkje aangelegd, in totaal vier straten. Ze worden genoemd naar de politieagenten Albert Marcusse, Bart Hendriks en Wim Beerman en naar de rechercheur Herman Oolbekkink. Alle vier zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog opgepakt, nadat een aanslag op een NSB’er die in het Nijmeegse politiekorps was geïnfiltreerd, was mislukt. Uiteindelijk zijn de vier op 6 juni 1944 in de duinen bij Overveen gefusilleerd. Inmiddels is het wijkje uitgebreid met een vijfde straat. Die is genoemd naar handelsreiziger Cees de Jong, die ook slachtoffer werd van de Duitse represailles.

Mozaïek
Op initiatief van de buurt kwam er in de Bart Hendriksstraat in 1987 een monument voor de vier politiemensen. Kunstenaar Ben van Pinxteren kreeg de opdracht. Hij kwam met de pelikaan als symbool voor zelfopoffering. Twintig jaar later stond de buurt opnieuw stil bij de naamgevers van hun straten. Toen werd een groot mozaïek onthuld met centraal opnieuw een pelikaan.

Mozaïek, pelikaan, verzetsheldenbuurtje, Nijmegen

*********

Update (3 november 2016):

Pelikaan, luchtboogbeeld, St. Jan, Den Bosch

Afgelopen weken kwam ik twee pelikanen tegen. Eerst een tussen de luchtboogbeelden op de St. Jan in Den Bosch. Daar bleek dat men niet altijd geheel op de hoogte was van het uiterlijk van de zelfopofferende vogel. Hij is hier uitgevoerd met klauwen en een kromme roofvogelsnavel.

Pelikaan, Dom, Aken, mozaïek

In de Dom van Aken bevindt zich een mozaïek van een pelikaan met drie jongen. Dat een Nederlandse toerist er een reiger in zag, zegt in dit geval niets over de maker.

Categorie: beeldhouwkunst, omgevingskunst Tags: Ben van Pinxteren, Nijmegen, pelikaan

Reacties

  1. Nanda Rozenstraten zegt

    21 januari 2019 om 15:14

    Wat interessant om dit te lezen naast het boek De Pelikaan van Martin Michaeil Driessen. Ik hoop dat u het kent of gaat lezen. De titel is ironie als je de symboliek nu kent

  2. Peter Zunneberg zegt

    23 januari 2019 om 17:51

    Dank je, Nanda, voor de tip. Ik ben heel benieuwd.

  3. leida zegt

    29 februari 2020 om 16:37

    ik was eigenlijk op zoek naar de mythe waarin de Garuda zich in de borst pikt om het jong te voeden. heb het helaas niet gevonden. maar toevallig stuitte ik op dit verhaal over de pelikaan en vond het erg boeiend.

  4. Jacob Borren zegt

    29 juni 2022 om 08:45

    De Utrecht te Leeuwarden (rijksmonument)
    De pelikanengroep bovenop het torentje is gemaakt door de vernieuwende Amsterdamse beeldhouwer J. Mendes da Costa (1863-1939), die in Nederland veel beelden en ornamenten voor gebouwen heeft gemaakt. Vier pelikanen zitten genoeglijk tegen elkaar, rug aan rug, met bol opgeblazen borstkassen. Het lijkt ze goed te gaan, daarboven.

    Kropholler en Staal waren beiden bewonderaars van het werk van Da Costa. De jonge architecten vroegen hem om De Utrecht in Leeuwarden (deels) te decoreren. Voor de hal ontwierp hij in de terrazzovloer een cirkel met aan de buitenkant vier hoefijzers, waarbinnen een pelikaan haar jongen voedt. Dat doet ze met haar eigen bloed door zich in de borst te prikken; een symbool van de liefde en opofferingsgezindheid van ouders voor hun kinderen, maar ook van de verzekeringszorg. Daarnaast ontwierp Da Costa twee lange reliëfs voor op de buitenmuur aan de straatkant, met daarop twee leeuwen, het Utrechtse en het Leeuwarder stadswapen.
    http://www.deutrecht.frl

  5. Chantal zegt

    9 december 2022 om 00:28

    Wat bijzonder te lezen. Ik schrijf intuïtief verhalen en sprookjes en ben tijdens mijn verblijf in Curaçao begonnen aan een verhaal, wat “ de Pelikaan van Daaibooi” heet. Halverwege het schrijven werd ik zeer benieuwd naar de achtergrond van de symboliek van de Pelikaan. Mijn verhaal gaat een nog diepere laag krijgen. Dank

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Categorie

  • architectuur
  • beeldhouwkunst
  • Chronogram
  • Dwarskijken
  • erfgoed
  • film
  • fotografie
  • Jaar van het boek
  • Kunstcolumn
  • literatuur
  • Muurmuseum
  • muziek
  • omgevingskunst
  • Op zoek naar Schwind
  • poëzie
  • schilderkunst
  • School en kunst
  • stedenbouw
  • street art
  • tekenkunst

Trefwoorden

Adolf Friedrich von Schack Amersfoort Amsterdam anoniem Arnhem Berlijn Den Bosch Den Haag Deventer Doetinchem Dordrecht Eindhoven Enschede Franz Schubert Gent Gorinchem H.H. ter Balkt Harderwijk Hengelo Ida Gerhardt Ingmar Heytze Jaap Robben Jules Deelder Leeuwarden Leiden Maastricht Michelangelo Middelburg Moritz von Schwind München Naarden Nijmegen Nunspeet Rome Rotterdam sonnet stadsdichter Tilburg Utrecht Venetië Venlo Watou Wenen Willem Wilmink Zutphen

Alle trefwoorden

Copyright Dorsoduro © 2023 · Log in