Pas was ik in München. Op een straathoek trof ik een beeld van een vrouw met een glimmende borst. Ik ging op zoek naar het verhaal achter dit beeld en het betasten van beelden in het algemeen.
Wat blijkt: niet alle tradities zijn zo oud als we denken.
Voor in de Sint Pieter in het Vaticaan in Rome staat een beeld dat zeer waarschijnlijk in de 13e eeuw gemaakt is door Arnolfo di Cambio. Het is het beeld van een statige, zittende man, met krullen en een baard en met zijn rechterhand maakt hij een zegenend gebaar. In zijn linkerhand heeft hij een grote sleutel. Er is geen twijfel mogelijk: dit is Petrus, de eerste bisschop van Rome en naamgever van de kerk en bewaarder van de sleutel van de hemelpoort. Wie in de kerk een tijdje blijft kijken, ziet telkens gelovigen de voeten van het beeld kussen. Dat is in ruim zeven eeuwen al zo vaak gebeurd dat de voeten flink afgesleten zijn. Het idee achter het kussen van die voeten is natuurlijk het tonen van nederigheid. Wie het ooit als eerste deed en waarom is niet bekend en eigenlijk ook niet heel erg interessant. Het is een gewoonte die duidt op diepe gelovigheid.
Charging bull
Op 15 december 1989 stond er plotseling een grote bronzen stier vlak bij Wall Street in New York. Het was een soort guerrilla-actie van de van oorsprong Italiaanse kunstenaar Arturo di Modica. Zonder toestemming of ook maar iets met het stadsbestuur besproken te hebben, plaatste hij het 3200 kilo zware beeld op een bijzondere plek. Al vrij snel greep het stadsbestuur in en liet het beeld verwijderen. Maar na aanhoudende protesten kwam de stier weer terug. Inmiddels is de Charging Bull op Bowling Green een toeristische trekpleister. En heel veel toeristen kruipen even onder het beeld om de ballen van de stier aan te raken. Het zou kracht, geluk en vooral rijkdom brengen. Het is een bijgeloof dat er net zo plotseling was als de stier zelf.
Julia
In München staat op de hoek van de Marienplatz en de Sparkassenstrasse een bronzen beeld van een vrouw. Haar rechterborst glimt terwijl de rest van het beeld wat dof oogt. Rijen toeristen staan er geregeld en de een na de ander grijpt haar bij die borst en wordt gefotografeerd. Waarom ze het doen? De glimmende borst nodigt mogelijk uit en wie weet speelt bijgeloof een rol. Maar of ze überhaupt weten om welk beeld het gaat?
Op zich is dat al een eigenaardig verhaal. Het is Julia, Julia Capulet, uit William Shakespeares Romeo and Juliet. Het beeld was een geschenk aan de stad München, sinds 1960 partnerstad van Verona. Het was vooral een commercieel geschenk. In 1974 werd het 150-jarig bestaan gevierd van de samenwerking tussen de Cassa di Risparmo di Verona, Vicenza e Belluno met de Stadtsparkasse van München, waar de straat om de hoek naar genoemd is. Geen enkele aanleiding dus om uitgerekend dit beeld te schenken, maar toch gebeurde het.
De originele Julia
Het origineel van het beeld staat natuurlijk in Verona, waar de hele Romeo en Julia-cultus is ontstaan en nauwgezet wordt onderhouden. Zo is er een Via Montecchi (naar de familie van Romeo, de Montagues), een Via Mercuzio en een Via Shakespeare in Verona’s oude centrum. Via Cappello 23 is het adres van Casa di Giulietta. Hier vind je het balkon, dat zeer waarschijnlijk in de 20e eeuw is aangebouwd. Hier vind je muur waar geliefden hun namen op schrijven. Hier vind je de muur met de voegen waar wanhopigen van over de hele wereld hun briefjes tussen proppen (zoals in de speelfilm Letters to Juliet). En hier vind je het beeld van Julia dat je bij haar borst moet vatten om geluk in de liefde te krijgen.
Maar probeer uit te vinden wie de maker van het beeld is en van wanneer het dateert, dan moet je diep graven. Uiteindelijk kom je uit bij Nereo Costantini, een Italiaanse beeldhouwer die leefde van 1905 tot 1969. Vlak voor zijn dood voltooide hij het beeld van Julia. En uiteindelijk schonk de Lions Club het beeld in 1973 aan het Casa di Giulietta. En omdat al het betasten zijn tol begon te eisen, staat er sinds 2014 een replica van het beeld.
Opnieuw rijst hier de vraag waar al deze gewoonten en dit bijgeloof vandaan komen. Dat veel ervan bedacht is, heeft Saskia Balmaekers van Blogciaotutti in een verhaal over het graf van Julia aangetoond. Een ding is zeker: van Shakespeare komt het niet. Julia, of Juliet, pleegt zelfmoord nadat ze ontdekt dat eerder haar geliefde Romeo zich al van het leven beroofd heeft. Als dit gegeven bij alle toeristen bekend zou zijn, zouden ze het beeld dan nog zo gretig betasten?
*****
Update 6 maart 2017
Via Susan Lammers kreeg ik een foto van een beeld in Cartagena. Het blijkt te gaan om Carmen Conde Abellán, schrijfster en dichteres, die als eerste vrouw in Spanje werd toegelaten tot de Real Academia Española. Het beeld is gemaakt door Juan José Quiros. Direct valt de glimmende knie op. Is het een poging om iets van de wijsheid van de vrouw aan het beeld te onttrekken of is het meer een liefkozend gebaar, zo van jij bent van ons en onze stad en dat altijd gebleven?
****
Update 25 april 2018
Zo’n tien jaar geleden bezochten we Bremen, waar we ook het beroemde beeld van Gerhard Marcks van de Bremer Stadtmusikanten zagen. Toen we afgelopen zondag een Amerikaanse vriend Eric Truebenbach op bezoek hadden, vertelde hij dat hij op doorreis was naar Bremen. Wij gaven hem wat tips en noemden ook dit beeld. Maandag plaatste hij een foto op Facebook en wat blijkt: de neus en de poten van de ezel blijken veelvuldig geaaid te worden. Thanks Eric en Liz!
