“If it looks like a duck, swims like a duck, and quacks like a duck, then it probably is a duck.”
Als we de Duck-test loslaten op een steen die is ingemetseld in de noordwand van de oude Commanderie van Sint-Jan, zou je bijna gaan geloven met een chronogram te maken te hebben. Het ziet er, als tekst met anderskleurige letters uit als een chronogram, het klinkt met gekunsteld Latijn als een chronogram, en het heeft een plek in een muur als een chronogram. En toch is het geen chronogram.
Hans van Meteren, stadsgids in Nijmegen, wees me op het bestaan van de steen. Hij bevindt zich op een plek waar publiek zelden of nooit komt. De gemarkeerde letters vormen geen jaartal, maar een naam: De Cardinalen. Uit de dichtkunst kennen we het begrip acrostichon, waarbij de begin letters van elke regel of elke strofe een naam vormen. Een bekend voorbeeld is het Nederlandse volkslied, dat met de beginletters van de vijftien coupletten de naam Willem van Nassov vormt. Overigens gaat dat niet meer helemaal op: in de nieuwe spelling beginnen het twaalfde en dertiende couplet met een Z, dus is het nu Willem van Nazzov.
De tekst op de steen in de muur van de Commanderie is dus geen chronogram en ook geen acrostischon. Of er een officiële term voor dergelijke teksten is, heb ik niet kunnen achterhalen. Ook over de initiatiefnemers is niet heel veel bekend. De Cardinalen, was een dispuut van N.S.V. Carolus Magnus. Het dispuut werd opgericht op 26 oktober 1955 en erkend op 30 mei 1956, laat de universiteitsarchivaris me weten. De Cardinalen bestond nog in 1967, maar wanneer het dispuut precies ter ziele ging, is vooralsnog niet te achterhalen. Met de steen hebben de leden vast een voorzetje genomen op een plan van de univesiteit. In de oude Commanderie, zouden alle disputen plus voorzieningen als de mensa onderdak moeten krijgen. Daartoe kocht de universiteit het gebouw aan, maar het plan is nooit uitgevoerd. Eigenlijk is de steen het enige tastbare bewijs van dit stukje geschiedenis.
Dan nog even de tekst. Die Egregio Caput Angulis Rolandis Donum Inferimus Noviomagi Alumni Laete Et Naviter staat er op de steen, wat vertaald kan worden als Op een mooie dag hebben wij, verheugde en ijverige oud-studenten van Nijmegen, deze hoeksteen als geschenk voor Roland meegebracht. Dat het geen chronogram is, blijkt al snel. Met de Romeinse cijfers MMM DDD C LLL VVVVV IIIIIIIIII kom je uit op 4785. Toch is het een bijzonder gebaar geweest en het zou mooi zijn als er nog een Cardinaal gevonden zou kunnen worden, die kan vertellen hoe dit indertijd tot stand gekomen is.
Tom Smit zegt
Bijzonder om dit te ontdekken! Dank. Ben geen oud student uit Nijmegen maar uit Leiden. Maar….Roland was en is toch de naam van de sociëteit van Carolus Magnus?
Hans van Meteren zegt
Leuke bijdrage geworden!
Michel ter Berg zegt
Ik meen een paar jaar terug met een presentatie over campusontwikkeling een bijeenkomst van een dispuut “kardinalen” te hebben opgeluisterd. In mijn herinnering was een van de toenmalige leden SKU-bestuur er lid van en volgens mij bestaat de club dus nog.
Michel ter Berg zegt
2017 geanimeerde voordracht gehouden voor die groep, contact via Prof. Peter Holland