Blasius, Delden

Een chronogram vraagt veel creativiteit van de maker. Je maakt het jezelf nagenoeg onmogelijk als je namen gaat verwerken. Dat laat het chronogram van de ‘nieuwe Blasius’ in Delden zien.  

Moet een chronogram altijd kloppen? Waarschijnlijk hangt het antwoord af van de vraag of je rekkelijk bent of precies. Een chronogram in Delden vraagt wel heel erg veel rekkelijkheid. Rekkelijk of precies zijn termen die teruggaan naar godsdiensttwisten aan het begin van de 17^e eeuw. In Leiden kwamen Jacobus Arminius en Franciscus Gomarus tegenover elkaar te staan. Het zou te ver voeren om hier de hele kwestie uit de doeken te doen. Maar omdat een chronogram in Delden ook alles te maken heeft met godsdiensttwisten, leek het me wel  toepasselijk.

Midden in Delden staat een kerk. Opgetrokken uit grijze natuursteen zou je hem, ondanks zijn wat lompe vierkante toren, statig kunnen noemen. De vroegste vermelding van de kerk dateert uit 1118. Ruim 450 jaar was het een katholieke kerk en was hij gewijd aan de heilige Blasius. Blasius was bisschop van Sebaste (het huidige Turkse Sivas) en zou een jongentje gered hebben van verstikking door een visgraat. Toen aan het begin van de 4^e eeuw christenen steeds meer werden vervolgd, werd Blasius opgepakt, gemarteld en gedood. Zijn martelaarschap leverde hem een heiligverklaring op en door het redden van het jongentje werd hij de heilige die je kon aanroepen bij allerhande keelaandoeningen. Heel lang was het gebruikelijk om op zijn naamdag, 3 februari de Blasiuszegen te halen waarbij twee kaarsen gekruist om de keel werden gehouden.

Tijdens de reformatie ging de kerk in Delden over in protestantse handen. Gedurende enkele eeuwen mochten de katholieken geen kerken hebben en moesten ze zich behelpen door voor de mis te improviseren op geheime locaties. Toen tegen het einde van de 18^e eeuw de regels wat soepeler werden, zorgde baron Carel Georg van Wassenaer Obdam, de heer van Twickel, waartoe ook Delden behoorde, voor toestemming om een schuilkerk te bouwen. Maar kort na de bouw kreeg Napoleon het in grote delen van Europa voor het zeggen, godsdienst werd verboden en de nieuwgebouwde kerk deed onder meer dienst als paardenstal en hospitaal. Toen Napoleon verdreven was, bleek de kerk dermate vernield, dat herbouw zinloos was. Uiteindelijk moesten de katholieken in Delden wachten tot 1872, toen de huidige ‘nieuwe’ Blasius werd gebouwd en gewijd.

Buiten, tussen twee steunberen, wordt de steen bewaard, die herinnert aan de bouw van de kerk uit 1786. Die kerk was, anders dan de huidige, naar verluidt correct georiënteerd, met het koor in het oosten, terwijl nu het koor naar het noorden gericht is. Pastoor van de parochie in 1786, zo leert de gedenksteen, was Gerardus Teuse. Drie andere namen worden vermeld als directuurs [sic]: Hermanus Bloemen, Franciscus Schneider en Jan Willem Scholten. Zij worden gezien als kerkmeesters die de eerste steen hebben gelegd bij de bouw van de kerk. En met hen gaat het grandioos mis met het chromogram. Volledig willekeurig worden letters uit hun naam uitgelicht als Romeinse cijfers om op het jaartal 1786 uit te komen. Als je alle letters neemt, die ook Romeinse cijfers zijn, kom je uit op 6872.

Hieronder heb ik de tekst uitgeschreven zoals die op de steen staat en zoals die met álle Romeinse cijfers zou moeten zijn.

 Zoals gezegd, de namen dwingen tot rekkelijke omgang met de cijfers. Maar dit is wel erg rekkelijk. En dan heb ik het nog niet over wat we nu zien als grammaticale fout (gelegt) die gespeld met een D nog eens 500 extra zou hebben opgeleverd. Misschien was het hier mooier geweest om een tekst te bedenken die was ondertekend door pastoor Teuse en zijn driemanschap.