Enkele jaren geleden bezocht ik tijdens de vakantie Chichester, een provinciestadje in het zuiden van Engeland. Er bleken opvallend veel overeenkomsten met mijn eigen woonplaats Nijmegen.
Om te beginnen is er de naam. Chichester en Nijmegen lijken op geen enkele manier op elkaar. Maar beide steden zijn gesticht door de Romeinen en in beide Romeinse namen komt Noviomagus voor, wat zoveel betekent als nieuw veld. Nijmegen werd Ulpia Noviomagus Batavorum en Chichester werd Noviomagus Regnorum. Een andere overeenkomst is dat zowel Nijmegen als Chichester een universiteit hebben. De Radboud Universiteit in Nijmegen werd gesticht in 1923, de University of Chichester dateert van 1839. Nu bepalen die universiteiten voor een groot deel het intellectuele karakter van beide steden, maar die universiteiten hebben geen rol gespeeld in wat beide steden nog meer gemeen hebben: ze hebben allebei een heilige voortgebracht.
In Nijmegen werd in 1521 Petrus Canisius geboren. Hij was de zoon van de burgemeester, ging in Nijmegen naar de Latijnse school, maar studeerde in Keulen. Petrus Canisius was de eerste Nederlandse jezuïet en speelde een voorname rol in de contrareformatie in Duitsland. Hij overleed in 1597 in Fribourg in Zwitserland. In Nijmegen staat in het Hunnerpark een beeld van de hand van Toon Dupuis dat herinnert aan Petrus Canisius en in de kerk in de Molenstraat wordt een paar schoenen van hem bewaard. Paus Pius XI verklaarde Petrus Canisius in 1925 heilig.
Richard of Chichester werd geboren in 1197 als telg van een voorname familie. Zijn ouders overleden toen hij nog jong was en samen met zijn broer werd hij al vroeg verantwoordelijk voor het familielandgoed. Maar Richard gaf de voorkeur aan studie en contemplatie. Hij studeerde in Oxford, Parijs en Bologna en werd uiteindelijk in 1244 benoemd tot bisschop van Chichester. Richard predikte matigheid en onthouding. Hij overleed in 1253, werd begraven in de kathedraal van Chichester en al in 1262 heilig verklaard. In de kerk herinnert een groot modern wandtapijt aan Richard. Maar minstens zo opvallend is het beeld voor de kerk van de hand van beeldhouwer Philip Jackson.
Philip Jackson is een kunstenaar die woont en werkt in Midhurst, in de buurt van Chichester. In de kloosterhof bij de kathedraal was gedurende mijn bezoek aan de stad een tentoonstelling van een aantal van zijn beelden. Naast flamboyante vrouwengestalten en beelden geïnspireerd door het carnaval in Venetië, was er een groep beelden waarin Jackson kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders had vormgegeven. Veel van de beelden kwamen tot leven door de details, slanke handen en vingers, vaak in een subtiel gebaar. Dat gold ook voor het beeld van Richard dat permanent voor de kathedraal staat. Het zegenende gebaar, de draaiing in het lichaam en de afgewende blik gaven deze heilige een bepaalde terloopsheid, alsof hij zelf niet helemaal zeker was van zijn zaak. Terwijl heiligenbeelden vaak juist gekenmerkt worden door starheid en strengheid (zie Petrus Canisius).
Het was juist die aandacht voor subtiele details in het werk van Jackson die mij direct herinnerde aan Nijmegen. Het beeld dat Vera Tummers-van Hasselt ooit maakte van Mariken van Nieumeghen heeft ook zo’n prachtig subtiel gebaar. Het bijten op de gekromde pink drukt eeuwige twijfel uit. En zo zijn Jacksons Richard en Tummers’ Mariken meer dan alleen maar een plaatje: ze zetten jou als beschouwer aan het denken over hoe je zelf in het leven staat.
