Dankzij Minckelers spelen met vuur

Als kind kwam ik geregeld in Hilversum, omdat al mijn grootouders daar woonden. Ik herinner me dat straatnamen als Bussumergrintweg en Soestdijkerstraatweg grote indruk maakten. Een andere straatnaam die ik geregeld hoorde, de Minckelersstraat, kreeg pas enkele jaren geleden betekenis.

Dat je in een straatnaam het bestratingsmateriaal benoemt, heb ik altijd vreemd gevonden. En dat een straat ook een weg is (of andersom) verbaasde mij ook. Maar het waren wel namen die verwezen naar een bestemming. Op een of andere manier heb ik altijd gedacht dat de Minckelersstraat ook een topografisch element vertegenwoordigde. Maar inmiddels is het bijna veertig jaar gelden dat mijn grootouders uit Hilversum verhuisden. En dus heb ik er nooit meer bij stilgestaan of over nagedacht.

Totdat ik een paar jaar geleden rondwandelde door Maastricht. Plotseling stond ik aan de voeten van een meer dan manshoog standbeeld. Een beeld van een man in een pij. Een beeld bovendien dat wel wat weg had van de beelden van Petrus Canisius van Toon Dupuis of van Bisschop Hamers van Bart van Hove, zoals ze in mijn woonplaats Nijmegen te vinden zijn. Het zijn van die typische katholieke beelden uit de tijd van de katholieke emancipatie beweging aan het eind van de 19^e en het begin van de 20^e eeuw.

Maar met het beeld in Maastricht was iets aan de hand. De geestelijke, hoog op zijn sokkel, had een attribuut in zijn hand dat atypisch was voor kerkelijke functionarissen. Het had iets van een lasapparaat of een thermische lans. Half verscholen achter de man stond een soort stellage die met een slang verbonden was met de staaf in zijn hand. Bestudering van de sokkel wees uit dat het hier Jan Pieter Minckelers betrof, natuurkundige en uitvinder van het lichtgas of steenkoolgas. Een van de toepassingen van dat gas was het vullen van luchtballonnen zoals een reliëf op de sokkel van het beeld laat zien. Ook in Leuven, waar Minckelers zijn vinding in opdracht van de hertog van Arenberg deed, is een beeld van hem te vinden. Minckelers genoot zijn opleiding bij de jezuïeten, maar waarom hij zelf het priesterkleed draagt, is onduidelijk.

Achteraf is het opmerkelijk dat ik nooit eerder van Minckelers had gehoord. In mijn wat latere jeugd heb ik postzegels verzameld. En op zoek naar andere afbeeldingen van Minckelers kwam ik een kinderpostzegel uit 1928 tegen met het portret van Minckelers ontworpen door schilder en graficus Jan Sluyters. Kennelijk deed de PTT in 1928 geen moeite om de voorstellingen op kinderzegels aan te laten sluiten bij de belevingswereld van kinderen.

Terug naar het beeld in Maastricht. Waar overal in steden fonteinen te vinden zijn, had dit beeld van Minckelers wel een heel bijzonder kenmerk. Uit de lange ijzeren staaf in zijn hand kwam een fikse vlam. Vuur uit een beeld in de openbare ruimte klinkt gevaarlijk, maar door de hoogte van de sokkel en het beeld brandde de vlam op zo’n vijf meter hoogte. Brandde inderdaad. Want op zoek naar meer bijzonderheden over Minckelers en zijn beeld, bleek dat de gaskraan was dichtgedraaid. Jarenlang heeft een energiemaatschappij het beeld met gastoevoer gesponsord, maar ze zijn daarmee gestopt.

In Maastricht zijn sympathisanten nu op zoek naar een nieuwe sponsor die het beeld van Minckelers zijn vlam teruggeeft. Het is natuurlijk de vraag of de vlam deel uitmaakte van Van Hoves oorspronkelijke ontwerp. Het is in ieder geval een mooie aanvulling. Misschien kan er een betaalautomaat worden aangesloten op het beeld en kan door elke geschonken euro de vlam gedurende enige tijd branden.

*************

Update (3 november 2016):

Er is in Maastricht inderdaad een automaat bij het beeld geplaatst. Na inwerping van een euro gaat de vlam branden, maar krijg je bovendien een bonnetje met een gedicht.

*******
Update (17 april 2019):
Op 16 april 2019 besloot de Maastrichtse gemeenteraad met 25 stemmen voor en 14 tegen dat de vlam voortaan op vrijdag-, zaterdag- en zondagavond weer continu moet branden.