Onlangs kreeg ik het boek Gibraltar van Renske Jonkman in handen. Ik heb het nog niet gelezen. Dat ik er toch even bij stilsta komt door de omslag. Gehuld in een rode cape kijkt een meisje met lange blonde haren schuin omhoog. Wat daar te zien is, bevindt zich buiten het kader. Maar omdat het beeld niet haarscherp is, intrigeert het.
De verheven blik herinnert direct aan een schilderij van Ary Scheffer. De Dordtse schilder die in Frankrijk furore maakte. Zijn Augustinus en Monica hebben dezelfde, bijna lege blik. Binnen het kader zien ze niets, dus hun blik moet wel op het goddelijke gericht zijn.
Links: Gibraltar van Renske Jonkman, 2015; rechts Augustinus en Monica van Ary Scheffer, 1848
De jonge vrouw voor op Gibraltar blijkt Christina te heten. Ze is in 1913 in Dorset, aan de Engelse zuidkust, gefotografeerd. Maker van de foto’s is legeringenieur en amateurfotograaf Mervyn O’Gorman. De foto is een van de vroegste ooit in kleur gemaakt. Lange tijd is gedacht dat Christina de dochter was van O’Gorman, maar een uitgebreide zoektocht eerder dit jaar heeft geleid tot nieuwe inzichten. Die zoektocht kwam er, omdat de foto van Christina gebruikt werd op een affiche voor een tentoonstelling, Drawn by Light, met foto’s uit de collectie van de Royal Photographic Society. Christina was blikvanger, zoals ze dat ook bij Gibraltar is, en bijvoorbeeld in 2002 al op een boek van Elizabeth Knox.
Links: aankondiging expositie Drawn by Light; midden: Christina door Mervyn O’Gorman, uit 1913, origineel of spiegelbeeldig?; rechts boekcover van Elizabeth Knox, 2002
Wat langer zoeken naar Christina levert niet alleen meer foto’s van haar op, maar ook het opmerkelijke feit dat zij zowel naar links als naar rechts kijkt. Zou dit te maken kunnen hebben met het gebruik van glasnegatieven ? Verder blijken er ook geregeld stukken van de foto afgesneden te zijn. Als het kader van de blikvanger afwijkt van het origineel, is dat logisch. Zo gebruik ik zelf ook wel eens een uitsnede uit een schilderij. Maar geregeld vraag je je af wat nou het origineel is. Je bent geneigd om daarbij te kiezen voor de grootst mogelijke uitsnede. Niemand zal iets toevoegen aan een beroemde niet door hemzelf gemaakte foto.
Twee keer Christina door Mervyn O’Gorman, origineel of spiegelbeeldig?
Interessanter wordt die vraag bij een andere foto van een meisje in rood. ICONEN loeit het van de affiches die momenteel in Nijmegen en omgeving hangen. Het gaat om iconische foto’s van National Geographic-fotografen, die nog tot en met 31 januari 2016 in het Afrika Museum in Berg en Dal te zien zijn. Een van die fotografen is Steve McCurry, die in 1984 in Pakistan een Afghaans meisje fotografeerde.
Twee keer Steve McCurry, Afghaans meisje. Is de linker de originele en waarom is bij de rechter de achtergrond bewerkt?
De foto werd beroemd door de indringende blik van het meisje. Zo zeer zelfs dat een deel van de foto werd weggesneden en het portret een eigen leven ging leiden. En daarbij gebeurde nog iets vreemd. De vage groene achtergrond die op het origineel plataardig was, werd vervangen door een andere achtergrond met daarin herkenbaar enkele verticale rechte lijnen, alsof ze ineens voor een schutting stond.
Afghaans meisje door Steve McCurry zoals gepubliceerd op de website van het Afrika Museum
Minstens zo vreemd is de uitsnede die het Afrika Museum op haar website kiest. Dat de foto wordt bijgesneden voor een affiche is hierboven al uitgelegd. Maar een foto ‘de Mona Lisa van de fotografie noemen’ en er dan een stuk afsnijden? Dat zou Leonardo da Vinci toch nooit overkomen.
Links, cover National Geographic, juni 1985; rechts billboard Afrika Museum
