Kaputt heet de roman, die beschouwd wordt als zijn belangrijkste werk, van Curzio Malaparte. Het boek ligt al jaren onaangeroerd op mijn stapeltje nog te lezen boeken. Maar misschien verandert dat door een foto die ik van Malaparte tegenkwam.
Curzio Malaparte, pseudoniem van Kurt Erich Suckert, was een Italiaans schrijver. In 1922 liep hij mee met Benito Mussolini’s Mars op Rome, maar in de volgende jaren werd hij diverse malen gevangen gezet (en door anderen weer vrijgelaten), niet vanwege zijn opvattingen die in zouden gaan tegen de partijlijn, maar vaak vanwege laster en smaad. Na de Tweede Wereldoorlog verdedigde Malaparte enige tijd het beleid van de Chinese communistische partij. Toch moet het Malaparte behoorlijk voor de wind zijn gegaan, waarbij er ook verhalen zijn dat Malaparte zijn fortuin door verduistering bijeen kreeg. Tussen 1938 en 1940 liet hij op de rotskusten van het eiland Capri een ultramoderne villa bouwen. Architect was Adalberto Libera, wiens carrière door Mussolini’s vernieuwingsdrang een flinke boost heeft gekregen.
Hayez
Zeer waarschijnlijk heeft Malaparte bij het maken van de foto in 1942 de regie gehad. Sowieso is er geen naam van de fotograaf bekend. Malaparte heeft zich voor de gelegenheid gestoken in het uniform van de Alpenjagers. Hij leunt nonchalant tegen een muur, linker been opgetrokken en in zijn linker hand een pijp. Malaparte werkte op dat moment als oorlogsverslaggever. Het uniform is hetzelfde als in het beroemde schilderij Il bacio (De kus) van Francesco Hayez. Dat schilderij dateert uit 1859. Misschien heeft Malaparte met dit totaal achterhaalde pakje een ironisch beeld neer willen zetten. Het zou goed bij hem passen, hij wordt niet voor niets geregeld provocateur, non-conformist en enfant terrible genoemd.
Croce del Sud
Drie jaar geleden verscheen Croce del Sud, het zoveelste boek van Claudio Magris, emeritus-hoogleraar moderne Duitse letterkunde aan de Universiteit van Triest en gevierd schrijver van romans, toneelstukken en essays. Croce del Sud (vorig jaar vertaald als Zuiderkruis) vertelt het verhaal van drie denkbeeldige reizigers, die onafhankelijk van elkaar door Patagonië, Araucanië en Vuurland trekken. Magris zou Magris niet zijn als het boek ook niet allerlei literaire verwijzingen zou hebben: zo komen Jules Verne, Edgar Allan Poe, Herman Melville, José Luis Borges en Bruce Chatwin voorbij.
Voor de promotie van het boek liet Magris een foto maken door de Italiaanse fotografe Yuma Martellanz. We zien Magris (achteloos bedoeld, maar toch wat ongemakkelijk) tegen een muur leunen, linker been opgetrokken en in zijn linker hand een pen, die hij vasthoudt als het een sigaar of sigaret is. De hele foto is onherroepelijk geïnspireerd door die van Malaparte.
Schaduw
Het enige dat echt afwijkt, maar dat tegelijk ook een betekenislaag toevoegt, is Magris’ schaduw. Daar zien we pas goed dat hij een pen, het symbool van zijn schrijverschap, in zijn hand houdt. Wat de schaduw symboliseert is minder duidelijk. Heel gangbaar is de schaduw als symbool voor een navolger. Maar ik heb nog nergens aanwijzingen gevonden dat Magris zich op enigerlei wijze navolger van Malaparte voelt. Tegelijktijd moet Magris, met zijn achtergrond de foto gekend hebben. Of dat voor de fotografe ook geldt is zeer de vraag. Het zou wel zo kunnen zijn dat zij met het idee van de schaduw Magris heeft willen neerzetten als schrijver en dat het geen enkele betekenis heeft over een mogelijk link van Magris met Malaparte.
