Maria Magdalena

13 december: Isenbrandt

13 december 2016 door Peter Zunneberg

Adriaen Isenbrandt (ca. 1485) – 1551), Maria Magdalena leyendo, Museo del Prado, Madrid

Isenbrandt werd geboren in Haarlem. Of in Antwerpen. Of ergens anders. Probleem met hem is dat er tal van documenten zijn, die aantonen dat hij in zijn tijd een vooraanstaand schilder was. Tegelijkertijd ontbreken de documenten waarmee zijn leven en zijn oeuvre gereconstrueerd kunnen worden. Schilderijen van zijn hand zijn dus toeschrijvingen. Zeker is wel dat hij een groot deel van zijn leven gewoond en gewerkt heeft in Brugge.
In deze serie is Maria Magdalena al diverse keren langsgekomen, van Victor Janssens, van Carlo Saraceni en van Piero di Cosimo. Van die vier voorstellingen is deze de meest kuise. Maria Magdalena is enkel nog te identificeren door de zalfpot die links op tafel staat. Dat Maria Magdalena geen vrouw van lichte zeden was, is inmiddels voldoende weerlegd. Maar in vroeger tijden werd zij wel als zodanig afgebeeld, met loshangend haar. Dat ze hier haar hoofd bedekt heeft, mag dus opmerkelijk heten.

1 november: Di Cosimo

1 november 2016 door Peter Zunneberg

Piero di Cosimo (1462 – 1522), Maria Maddalena, Gallerie Nazionali di Arte Antica di Roma, Palazzo Barberini, Rome

Di Cosimo werd geboren in Florence. Hij was afkomstig uit een artistieke familie, maar zijn naam heeft hij van zijn leermeester Cosimo Rosselli. Samen assisteerden zij bij het beschilderen van de Sixtijnse Kapel in Rome. Di Cosimo schilderde vooral bijbelse scenes. Gedurende zijn loopbaan zijn er verschillende invloeden zichtbaar, onder andere van Ghirlandaio en Leonardo da Vinci.
In deze reeks is Maria Magdalena al vaker langsgekomen. Dit schilderij is vergeleken met andere opvallend ingetogen. Geen ontbloot bovenlijf, geen zweep of karwats, geen onherbergzaam landschap en geen schedel. Het enige attribuut dat direct naar haar verwijst is de zalfpot rechtsonder in de hoek. Lange tijd is gedacht dat Maria Magdalena een vrouw van lichte zeden was. Dat beeld is aan het kantelen. Bij Di Cosimo is die opvatting zichtbaar in de opvallende, felgekleurde kleding en het weelderige loshangende rode haar. Volgens een van de bijbelverhalen heeft Maria Magdalena bij een maaltijd de voeten van Jezus gezalfd, vandaar de zalfpot als attribuut.

22 juli: Saraceni

22 juli 2016 door Peter Zunneberg

Carlo Saraceni (1579 – 1620), Maddalena penitente, Pinacoteca Civica, Vincenza

Saraceni werd geboren in Venetië, waar hij ook is overleden. Dat is wel opmerkelijk omdat bijna zijn hele actieve leven als kunstenaar zich heeft afgespeeld in Rome. Daar werd hij een van de eerste navolgers van Caravaggio. Saraceni schilderde vooral bijbelse en mythologische voorstellingen.
De voorstelling van Maria Magdalena die boete doet en leest, is al eens eerder langsgekomen. Met dezelfde elementen, het kruis, de schedel, de zweep. Maar deze voorstelling is minder dramatisch. Zo ontbreken de ontblote borsten. Opmerkelijk is ook dat Maria Magdalena bij deze Italiaanse schilder donkerharig is, terwijl een Vlaming haar blond heeft afgebeeld. Bovendien toont Saraceni met een subtiel aureool dat Maria Magdalena uiteindelijk heilig werd.

27 mei: Janssens

27 mei 2016 door Peter Zunneberg

Victor Janssens (1658 – 1736), The Penitent Saint Mary Magdalene, Durham University, Durham

Janssens werd geboren in Brussel. In 1675 werd hij daar ingeschreven in het St. Lucasgilde. Hij heeft in de hjaren ’80 van de 17e eeuw een behoorlijk lange periode in Rome gewerkt (zeker acht jaar, maar misschien zelfs elf) en bij zijn terugkeer in Brussel werd hij meester in het gilde. Hij werkte in Brussel in enkele kerken, maar een opdracht van de Oostenrijkse keizer Karel VI leidde tot een driejarig verblijf in Wenen.
In veel voorstellingen van Maria Magdalena die boete doet, is haar blik naar de hemel gericht. In andere leest ze, net als hier in de bijbel. Maar hier heeft ze haar bovenlichaam ontbloot en houdt ze met haar linkerhand haar haar aan de kant, zodat de klappen van de zweep die ze (amper zichtbaar) in haar rechterhand heeft, des te harder aankomen op haar rug.