Tussen 1508 en 1512 beschilderde Michelangelo het plafond van de Sixtijnse Kapel Rome.  Opdrachtgever was paus Julius II, die het oorspronkelijke azuurblauwe plafond met gouden sterren maar niets vond. De kapel, gebouwd in opdracht van paus Sixtus IV en naar wie zij genoemd werd, was bij aanvang van Michelangelo’s schilderwerk 25 jaar oud. Centraal in de schildering staat De schepping van Adam, met links, achteroverleunend Adam en rechts, haast overrompelend God, die met zijn vinger de vinger van Adam raakt. Het is een van de iconische voorstellingen uit de kunstgeschiedenis.

Een heel andere iconische voorstelling schilderde Edouard Manet 350 jaar later. In een bos zien we twee mannen geheel gekleed samen met een naakte vrouw de lunch gebruiken. In de achtergrond zien we een schaars geklede vrouw in een ven staan. Manets Le déjeuner sur l’herbe riep nog al wat weerstand op. Een naakte vrouw in het gezelschap van twee mannen was absoluut not done. Dat de naakte vrouw bovendien haar blik brutaal naar de kijker wendt speelde ook een rol. En ten slotte was er, puur technisch, veel kritiek op de manier van schilderen. Het doek werd in 1863 geweigerd voor de Salon. Het werd in dat jaar wel getoond op de Salon des Réfusées, zij het naar verluidt, gekuist. Hoe is niet helemaal duidelijk.

Tussen Michelangelo’s Schepping en Manets Déjeuner is een interessante overeenkomst. Kijk naar de houding van Adam, leunend op zijn rechterarm, rechterbeen min of meer gestrekt met de knie en de voet naar buiten gedraaid, zijn linkerbeen opgetrokken en zijn linkerarm naar voren wijzend. Dit is exact de houding, maar dan in spiegelbeeld, van de man rechts op Manets schilderij. De overeenkomst is goed te zien als de man met een fotobewerkingsprogramma omdraaien. Overigens is bekend wie model zat voor deze man. Dat was Eugène Manet, een jongere broer van Édouard.

Waar Michelangelo de schepping van de mens en het ontstaan van de mensheid wilde verbeelden, wilde Manet vooral provoceren en de kleinburgerlijke moraal aan de kaak stellen. In die zin kan het verschil in betekenis nauwelijks groter worden opgevat. Maar de gelijkenis van Adam en de zittende man rechts is niet toevallig. Van Manet is bekend dat hij zich baseerde op een prent van Marcantonio Raimondi. Raimondi was een tijdgenoot van Michelangelo en de belangrijkste graveur van zijn tijd. Van hem is bekend dat hij er veelvuldig op los kopieerde. Zo zou zijn Oordeel van Paris, de prent die Manet gebruikte, een kopie zijn van een schilderij van Rafaël. Rechts in deze prent zien we een scène met twee mannen en een vrouw, hier alle drie naakt, die Manet aan zijn compositie hielpen.
Zou Manet door een van zijn personages letterlijk te spiegelen aan Michelangelo’s Adam zo de ultieme provocatie hebben willen creëren? Hoe langer ik er over nadenk, des te meer wil ik het gaan geloven.