Dorsoduro

Cultuur ligt voor het oprapen

  • Home
  • Dwarskijken
  • Muurmuseum
  • Poëzie
  • Op zoek naar Schwind
  • Contact

Op zoek naar Schwind (35): Franz Lachner

3 april 2021 door Peter Zunneberg Reageer

In deze reeks kwamen we in Moritz von Schwinds schilderij Die Hochzeitsreise al eens Franz Lachner tegen, terwijl hij na een hotelovernachting Moritz von Schwind en zijn kersverse bruid Luise uitgeleide doet. Maar Franz Lachner was helemaal geen hoteleigenaar, hij was componist. Moritz von Schwind wijdde één bijzonder werk, de zogeheten Lachner-Rolle, speciaal aan zijn vriend. Tijd om nader te kijken wie Franz Lachner en hoe zijn verhouding met Moritz von Schwind was.

Franz Lachner
Franz Lachner, Foto Fritz Luckhardt

Franz Lachner werd geboren op 2 april 1803 in Rain am Lech in Zuid-Duitsland. Hij had een oudere stiefbroer, Theodor, en twee jongere broers, Ignaz en Vinzenz. Alle vier werden ze componist. Hij had ook nog twee zussen, Thekla en Christina, die allebei enige bekendheid verwierven als organist. Ook vader Anton Lachner was organist en hij gaf zijn kinderen hun eerste muzieklessen. Toen Anton Lachner in 1822 overleed, verhuisde Franz naar München om daar zijn muzikale opleiding voort te zetten. Een jaar later ging hij naar Wenen, waar hij als organist van de Lutherse kerk aan de slag ging. Hij studeerde bij Simon Sechter en Maximilian Stadler, maar had ook geregeld contact met Ludwig van Beethoven. Lachner werkte als Vizekapellmeister en Erster Kapellmeister bij het Kärtnerhoftheater in Weenen, was van 1834 tot 1836 Hofkapellmeister in Mannheim en keerde in 1836 terug naar München om dirigent bij de Hofoper te worden. Als dirigent kreeg hij bekendheid door zijn Beethoven-uitvoeringen. Als componist werd hij beïnvloed door Beethoven, Giacomo Meyerbeer, Louis Spohr én Franz Schubert. Vanaf 1824 had Lachner deel uitgemaakt van de hechte vriendengroep rond Franz Schubert, waartoe ook Moritz von Schwind behoorde. En met Schwind bleef Lachner, zeker nadat zij elkaar zo’n tien jaar later in München weer troffen, zijn leven lang contact houden.

Moritz von Schwind, Franz Lachner, Lachner-Rolle
Voorkant van boekje over de Lachner-Rolle met helemaal rechts in de schaduw Moritz von Schwind

Composities
Niet alleen muzikaal lijkt Lachner door Schubert beïnvloed, ook zijn complete oeuvre vertoont opvallende parallellen. Acht symfonieën, vier concerten voor solo-instrument en orkest, acht suites, wat marsen en ouvertures, vier opera’s (waarvan Catharina Cornaro, Königin von Zypern de bekendste is), een oratorium en dertien andere koorwerken, dertig stukken voor strijk- of pianotrio, -kwartet of – quintet, vier stukken voor orgel, zeventien voor piano en vele tientallen liederen (waarvan het merendeel op teksten van Heinrich Heine). Het grote verschil met Schubert is dat Lachners carrière veel langer duurde. Hij ging rond zijn 65ste in Ruhestand en hij overleed op 20 januari 1890, ruim 86 jaar oud, waar Schubert maar 31 werd. En Schubert behoort nog altijd tot de buitencategorie, terwijl Lachner na zijn dood vrij vlot vergeten werd en zijn muziek nauwelijks nog gespeeld wordt.  

Moritz von Schwind en Franz Lachner, detail uit Die Hochzeitsreise

Brieven
In Otto Stoessls Briefe van Moritz von Schwind ontbreekt Franz Lachner als geadresseerde. Dat kan komen doordat ze elkaar met grote regelmaat troffen, maar dan is het vreemd dat Schwind Lachner niet schreef tijdens zijn reizen. Een logischer verklaring is dat ze gewoon niet bewaard gebleven zijn. Wel figureert Lachner geregeld in Schwinds brieven aan anderen. Dat duidt erop dat Lachner een zekere bekendheid had, ook bij Schwinds vrienden buiten München. Ook Lachners broers Ignaz en Vinzenz worden enkele keren genoemd. En later in zijn leven vermeldt Schwind ook Lachners dochter Marie (“Mimi”) in een brief aan Eduard Mörike.
In een brief van 27 januari 1869 aan zijn eigen dochter schrijft Schwind het volgende: “Lachner behauptet, Du sähest aus, als wärest Du gerade aus dem Blasrohre herausgekommem. Er wird gar nicht fertig zu erzählen von Deinen frischen Augen, Deinen lustigen Bäckeln und wie ruhig und praktisch Du Dich benommen hast in allen Deinen Schwulitäten.” Dit alles laat zien hoe vertrouwelijk niet alleen de beide mannen met elkaar omgingen, maar ook met de rest van hun gezinnen.

Moritz von Schwind, Franz Lachner, Lachner-Rolle
Franz Lachner (links), Franz Schubert (midden) und Eduard von Bauernfeld (rechts) beim Heurigen, detail uit de Lachner-Rolle

Lachner-Rolle
In 1862 legde Moritz von Schwind het leven van zijn vriend vast in de zogeheten Lachner-Rolle. Er zijn bronnen die stellen dat het werk bedoeld was als geschenk voor Lachners zestigste verjaardag in 1863. Maar andere bronnen stellen dat het gaat om een cadeau bij Lachners 25-jarig jubileum als dirigent in München. Al eerder zagen we dat Schwind een verteller is, bijvoorbeeld in Eine Symphonie, waarin hij in vier scènes vertelt, hoe een ontmoeting tot een huwelijk leidt. In de Lachner-Rolle vertelt Schwind het levensverhaal van Franz Lachner en het is niet voor niets dat dit werk als Rolle wordt aangeduid. Het heeft een lengte van 12,5 meter en moet dus wel opgerold bewaard worden. In het hele verhaal staat uiteraard Franz Lachner centraal, maar Moritz von Schwind komt er zelf ook zeven keer in voor. In de Lachner-Rolle zit een scène die bijna iconisch is geworden. Aan een tafeltje zitten Franz Lachner, links half op de rug te zien, Franz Schubert in het midden en frontaal zichtbaar en rechts en profil Eduard von Bauernfeld. Dat deze tekening uit een eerbetoon aan Franz Lachner juist gebruikt wordt als illustratie bij verhalen over Franz Schubert zou je ironisch mogen noemen en tekenend voor de bekendheid die Franz Lachner nu nog heeft.

Categorie: muziek, Op zoek naar Schwind, schilderkunst, tekenkunst Tags: Franz Lachner, Franz Schubert, Moritz von Schwind

Op zoek naar Schwind (28): Der Tod und die Malerei

2 juni 2020 door Peter Zunneberg

Pas hoorde ik weer Sergej Rachmaninovs Die Toteninsel, het symfonisch gedicht waarvoor hij zich liet inspireren door een zwart-wit reproductie van het gelijknamige schilderij van Arnold Böcklin. De dood als onderwerp in een schilderij, maar dan niet als personificatie. Böcklin verwierf er wereldroem mee. Ik was wel benieuwd of de door ook terug te vinden is in het werk van Moritz von Schwind. [Lees meer…] overOp zoek naar Schwind (28): Der Tod und die Malerei

Categorie: muziek, Op zoek naar Schwind, schilderkunst Tags: Arnold Böcklin, Franz Schubert, Moritz von Schwind, Sergej Rachmaninov

Op zoek naar Schwind (26): Landpartie

2 mei 2020 door Peter Zunneberg

Rond 1860 schilderde Moritz von Schwind Die Landpartie: Schwind und Bauernfeld auf einem Leiterwagen of Schwind und Bauernfeld auf einer Landpartie, zoals het schilderij hier en daar ook wel genoemd wordt. We zien een platte kar, getrokken door twee paarden, rijden door een landschap. Op de bok zit iemand de paarden te drijven en in de kar staan vier bankje, waarvan er een bezet is door twee mannen. De voorste is Eduard von Bauernfeld, de achterste met stok schilder Moritz von Schwind. Op het eerste gezicht een aardig tafereeltje, maar er valt meer over te zeggen. [Lees meer…] overOp zoek naar Schwind (26): Landpartie

Categorie: Op zoek naar Schwind, schilderkunst Tags: Eduard Bauernfeld, Franz Schubert, Leopold Kupelwieser, Moritz von Schwind

Op zoek naar Schwind (24): Der Maler und der Psychiater

18 januari 2020 door Peter Zunneberg 1 Reactie

Moritz von Schwind had een flinke vriendenkring van hoofdzakelijk schilders, dichters en componisten. Maar er was ook een relatief vreemde eend in de bijt: Ernst Freiherr von Feuchtersleben. Hij kreeg wereldfaam als psychiater, Maar Schwind kende hem als dichter. [Lees meer…] overOp zoek naar Schwind (24): Der Maler und der Psychiater

Categorie: Op zoek naar Schwind, poëzie, schilderkunst Tags: Ernst von Feuchtersleben, Franz Schubert, Moritz von Schwind

Op zoek naar Schwind (21): Hochzeitsreise

11 oktober 2019 door Peter Zunneberg

Pas kwam ik erachter dat puzzelfabrikant Ravensburger ooit een puzzel heeft uitgebracht van Die Hochzeitsreise van Moritz von Schwind. Uiteraard wilde ik die graag hebben. Nu de puzzel klaar is – helaas ontbraken er drie stukjes – is dat een uitgelezen moment om wat uitgebreider stil te staan bij het schilderij. [Lees meer…] overOp zoek naar Schwind (21): Hochzeitsreise

Categorie: Op zoek naar Schwind, schilderkunst Tags: Adolf Friedrich von Schack, Franz Schubert, Moritz von Schwind, Winterreise

Volgende »

Categorie

  • architectuur
  • beeldhouwkunst
  • Dwarskijken
  • erfgoed
  • film
  • fotografie
  • Jaar van het boek
  • Kunstcolumn
  • literatuur
  • Muurmuseum
  • muziek
  • omgevingskunst
  • Op zoek naar Schwind
  • poëzie
  • schilderkunst
  • School en kunst
  • stedenbouw
  • street art
  • tekenkunst

Trefwoorden

Adolf Friedrich von Schack Amersfoort Amsterdam anoniem Arnhem Berlijn Dante Alighieri Den Bosch Den Haag Deventer Dordrecht Eindhoven Enschede Franz Schubert Gent Gorinchem H.H. ter Balkt haiku Hengelo Ida Gerhardt Ingmar Heytze Jaap Robben Jules Deelder Leeuwarden Leiden Maastricht Middelburg Moritz von Schwind München Naarden Nijmegen Nunspeet Rome Rotterdam sonnet stadsdichter Steyl Tilburg Utrecht Venetië Watou Wenen Willem Wilmink William Shakespeare Zutphen

Alle trefwoorden

Copyright Dorsoduro © 2021 · Ontwerp en realisatie: Bartswerk Grafisch, Interactief en Webdesign · Log in
[footer_backtotop]