Het is één van de meest intrigerende zelfportretten die ik ken: Artemisia Gentileschi’s Zelfportret als de allegorie van de schilderkunst. Wat zien we? Een vrouw die druk aan het schilderen is, penseel in de rechter hand, palet in de linker. Hoofd lichtjes naar links gebogen, blik geconcentreerd op het doek, dat zich buiten het beeld bevindt. We zien de vrouw van opzij vol in het licht, dat op haar linker schouder haar groene jurk doet glimmen. In haar haar zitten wat plukken los en op haar rechter hand en pols zien we vlekken van de verf. Om haar hals draagt ze een ketting. Wat er aan hangt is even zoeken. De ruimte waar de vrouw aan het werk is, is verder niet gedefinieerd. De hele achtergrond is bruin en ook de hanger aan de ketting oogt bruinig, maar is waarschijnlijk van goud. Aandachtig kijken leert dat het een soort maskertje is. En dat is van wezenlijke betekenis bij de duiding van dit schilderij als allegorie van de schilderkunst. Dat allegorieën altijd als vrouw werden voorgesteld bood Gentileschi als een van de weinigen van haar tijd de mogelijkheid er een zelfportret van te maken.
In Nijmegen hangt bij de ingang van Arthouse LUX al ruim drie maanden de aankondiging dat Kom hier dat ik u kus, de verfilming van het boek van Griet Op de Beeck, daar vanaf 10 december te zien zou zijn. Omdat die datum ook ongeveer het moment was waarop de huidige lockdown inging, is de banner niet vervangen. We zien een vrouw en profil. Het is een beeld dat lijkt te botsen met de titel van de film, maar misschien dat de context iets kan verklaren. Alleen ontbreekt die vooralsnog, omdat nog bijna niemand de film heeft kunnen zien. In ieder geval herinnert het affiche mij elke keer aan Artemisia Gentileschi’s Zelfportret. Het zijaanzicht, vol in het licht, de blik omhoog.
De vrouw op het filmaffiche zou, met haar in de verte, zomaar door een raam naar de maan kunnen staren. De maan, die ook een rol speelt in het schilderij. Op 20 oktober 2020 besprak kunsthistorica Wieteke van Zeil in haar rubriek Oog voor detail het schilderij Judith en haar bediende. In dat stuk legde ze een verband tussen het licht dat op het gezicht van Judith valt en de kunstenares. Artemisia is genoemd naar Artemis, de Griekse godin niet alleen van de jacht, maar ook van de maan. Als we met die informatie nog eens kijken naar het Zelfportret, hebben we ineens een verklaring voor die dynamische, maar ongewone compositie. De houding van de schilderende vrouw weerspiegelt een wassende maan.
Misschien is het allemaal vergezocht, maar ik kan het zelfportret en het filmaffiche in ieder geval niet meer los zien van elkaar, zonder dat ik niet ook aan de maan moet denken.
